Συντάχθηκε στις 15 Μαρτίου 2023 .
Ἀγαπητοί Ἀδελφοί,
« Π αράδεισος ἄλλος ἐγνώσθη, ἡ Ἐκκλησία ὡς πρίν, ξύλον ἔχουσα ζωηφόρον, τὸν Σταυρόν σου Κύριε, ἐξ οὗ διὰ προσψαύσεως, ἀθανασίας μετέχομεν.» ( .
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὡς το μυστικό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ὁ νέος Παράδεισος στό κέντρο τοῦ ὁποίου, ὅπως λέει τό παρόν τροπάριο, ὑψώνεται τό δένδρο τῆς ζωῆς, δηλαδή ὁ Τίμιος καί Ζωοποιός Σταυρός. Κι ἐμεῖς γευόμαστε τούς καρπούς του, δηλαδή τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ καί γινόμαστε ἀθάνατοι.
Ὁ Τίμιος Σταυρός εἶναι ἕνα μυστήριο! Ἀσύλληπτο γιά τόν ἀνθρώπινο νοῦ, τό ὁποῖον ἀποκαλύπτεται λίγο-λίγο σ’ ἐκεῖνον, πού ζητεῖ νά ἐμβαθύνει καί νά τό βιώσει. Ταυτόχρονα ἀποκαλύπτει στόν ἄνθρωπο τό μυστήριο τῆς πίστης καί τῆς ἀληθινῆς ζωῆς, ὡς ἕνα πολύτιμο, ἀλλά ἀγνοημένο δυστυχῶς θησαυρό. Καί καθώς εἶναι ἀδύνατο νά περιγράψεις τόν ἄκτιστο καί ἀπερινόητο Θεό μέ λέξεις κτιστές κι ἀνθρώπινες, ἔτσι καί τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ, ἀφοῦ εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένο μέ τόν Χριστό, τό ἀντιλαμβάνεσαι μόνο, ὅταν βιώσεις τήν ἐμπειρία καί λάβεις τήν χάρη.
Ὁ Χριστός πάνω στόν Σταυρό, πόνεσε τόσο πολύ, ὅσο κανείς ποτέ δέν πόνεσε, οὔτε θά πονέσει σέ αὐτόν τόν κόσμο. Γι’ αὐτό δέν εἶναι σωστό, ὅταν ταλαιπωρηθοῦμε λίγο, νά λέμε: «Πέρασα τοῦ Χριστοῦ τά πάθη»! Καί τοῦτο διότι ὁ Χριστός πάνω στόν Σταυρό, προσέλαβε συμπυκνωμένο τόν ἀνθρώπινο πόνο ὅλων τῶν γεννεῶν, πρίν καί μετά τήν ἔλευσή Του καί μέχρι τήν Δεύτερη καί ἔνδοξη παρουσία Του. Γι’ αὐτό λοιπόν ὁ Τίμιος Σταυρός εἶναι τό μέγα καί ἱερό Κειμήλιο τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Δέν εἶναι πιά ἀντικείμενο ἤ ὄργανο θανατικῆς καταδίκης, ἀλλά ἐνθύμηση τῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ γιά τή σωτηρία μας καί ἀντίδοτο στόν πόνο καί τίς θλίψεις τῆς ζωῆς. Ταυτίζεται μέ τόν Χριστό καί καθώς ἔλαβε ζωή ἀπό τό τίμιο Αἷμα Του, τό ὁποῖο ἔρρευσε πάνω του, ὅταν Τόν προσκυνοῦμε Τον χαιρετίζουμε, λέγοντας: «Χαίροις ὁ ζωηφόρος Σταυρός», «Χαῖρε Ξῦλον μακάριον» καί Τον παρακαλοῦμε: «Σταυρέ τοῦ Χριστοῦ σῶσον ἡμᾶς τῇ δυνάμει Σου», «...μή ἐγκαταλίπῃς ἡμᾶς τούς ἁμαρτωλούς»!
Ἐμεῖς, οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, μάθαμε νά ζοῦμε κάτω ἀπό τήν προστασία καί τήν χάρη τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ. Μάθαμε, πώς ὁ Τίμιος Σταυρός εἶναι ὁ φύλακας τῆς Οἰκουμένης καί ὁ δικός μας. Μάθαμε, πώς εἶναι ἡ ὡραιότητα τῆς Ἐκκλησίας, ὁ κραταιός προστάτης τῶν Ὀρθοδόξων ἡγετῶν μας, ἡ δόξα τῶν Ἀγγέλων καί τό ἀγιάτρευτο τραῦμα τῶν δαιμόνων. Μάθαμε, πώς ἔχουμε τόν Σταυρό, ὅπλο κατά τοῦ διαβόλου καί ὡς ἐκ τούτου τόν διάβολο λογαριάζουμε ὡς τόν μόνο ἐχθρό μας καί τόν πόλεμο ἐναντίον Του ὡς τόν μόνο πόλεμο, πού μᾶς ἐπιτρέπεται!
Ὅλα αὐτά ὅμως γιά νά ἀπηχοῦν στήν πραγματικότητα τῆς ζωῆς μας, πρέπει ὄχι μόνο νά πιστεύουμε στόν Χριστό καί νά ἐπικαλούμαστε τήν χάρη τοῦ Τιμίου καί ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ἀλλά καί νά ζοῦμε σύμφωνα μέ αὐτή τήν πίστη. Εἶναι αὐτό πού ἀκούσαμε σήμερα νά τονίζει ὁ Κύριός μας στό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα, πώς ἄν ποθοῦμε τή σωτηρία μας δέν ἔχουμε, παρά νά σηκώσουμε τόν σταυρό Του καί νά Τόν ἀκολουθήσωμε. Πῶς ὅμως;
-Ὅταν ὁ κόσμος παρασυρμένος ἀπό τόν διάβολο ἀπολυτοποιεῖ τά ὑλικά ἀγαθά, τά χρήματα καί τίς σαρκικές ἀπολαύσεις, τότε ὁ πιστός Χριστιανός ὀφείλει αἴροντας τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ νά ἀναδεικνύει μέ τόν τρόπο τῆς ζωῆς του τήν προτεραιότητα τοῦ ἔνθεου βίου, πού ἐπιτυγχάνεται μέ τήν τήρηση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί τήν βίωση τῆς ἐμπειρίας τῆς θείας Λατρείας, μέ κέντρο τήν ἕνωση μέ τόν Χριστό, ὡς πρωταρχικοῦ σκοποῦ τῆς ζωῆς μας.
-Ὅταν ὁ κόσμος ζεῖ μέ χλιαρή πίστη καί μέ ἄνευρη πνευματικότητα, ὅπου ὁ καθένας πράττει κατά τό θρησκευτικό του δοκοῦν, ὁ ἀνακαινισμένος ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος ὀφείλει νά πειθαρχεῖ μέ ταπεινό φρόνημα, στά κελεύσματα τῆς Ἐκκλησίας, ἀποδεχόμενος σάν ἄλλος Ἰώβ ὅ,τι ἡ θεϊκή Πρόνοια ἐπιτρέπει σ’αὐτόν, εἴτε ἀσθένεια, εἴτε πτωχεία, εἴτε οἰκογενειακή ἀκαταστασία, πού ἐπιφέρει θλίψη καί στενοχωρία, βέβαιος ὅμως ὅτι ὁ Θεός βλέπει τόν πνευματικό του ἀγῶνα καί τόν σκεπάζει μέ τήν χάρη Του. Ἀκόμη δέ καί πῶς ὅ,τι ἐπιτρέπει εἶναι γιά τό καλό του, ἐνῶ ἴσως τόν γλιτώνει κι ἀπό κάτι χειρότερο γιά νά τόν ὁδηγήσει μέσα ἀπό μιά σταυρική ζωή στήν ἀνάσταση τῆς σωτηρίας του.
-Ὅταν πολλές φορές ἡ συκοφαντική δυσφήμιση καί τά κακεντρεχῆ σχόλια κεντοῦν τά σωθικά του ἀγωνιζόμενου Χριστιανοῦ καί χωρίς λόγο καί αἰτία τόν πικραίνουν, τότε ἐκεῖνος ὀφείλει νά θυμηθεῖ τήν πονεμένη ἱκεσία τοῦ προφητάνακτα Δαβίδ «λύτρωσαί με ἀπό συκοφαντίας ἀνθρώπων καί φυλάξω τάς ἐντολάς σου» (Ψαλμ. ρια΄135). Καί μετά νά ἀρκεσθεῖ στή παντοδυναμία τοῦ Χριστοῦ, λέγοντας μέ τόν Ἀπόστολο Παῦλο: «πάντα ἰσχύῳ ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντι μέ Χριστῷ» (Φιλιπ. δ, 13), ὁμολογώντας ἔτσι τήν πίστη του στόν Σωτῆρα καί Κύριό Του.
-Ὅταν ο κόσμος ἀδιαφορεῖ γιά τήν ἐκκλησιαστική ἐν Χριστῷ ζωή καί εἰρωνεύεται τήν νηστεία, τήν προσευχή, τήν ἐξομολόγηση, τήν συχνή θεία Κοινωνία, καί ἐν συνόλῳ ὅσους προαπαθοῦν νά ζοῦν κατά Θεόν, τότε ὁ Χριστιανός ὀφείλει νά θυμᾶται, ὅτι ὁ Χριστός μακαρίζει ἐκείνους πού τούς ἐνέπαιξαν, τούς ὕβρισαν καί τούς ἀπέρριψαν μέ ἀπρεπεῖς κουβέντες, ἐπειδή πιστεύουν σ’ Αὐτόν καί ζοῦν κατά τό θεϊκό Του θέλημα. (βλ. Ματθ. ε 11)
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Τό βράδυ τῆς Μεγάλης Πέμπτης θά ἀκούσουμε, πῶς κάτω ἀπό τό Σταυρό τοῦ Κυρίου, στέκονταν πολλοί καί διάφοροι. Ὅλοι τους εἶχαν μιά ἰδιαίτερη σχέση μαζί του. Ἦταν ἐκεῖ οἱ φανατικοί ἀντίπαλοί του, Φαρισαῖοι καί ὄχλος, πού ζήτησαν τή σταύρωσή Του καί οἱ στρατιῶτες, πού τόν ἐσταύρωσαν. Ἦταν ἐκεῖ οἱ δυό ληστές, ὁ εὐγνώμων καί ὁ ἀγνώμων. Ἦταν ἐκεῖ «παραπορευόμενοι», περαστικοί. Ἦταν ἐκεῖ σιωπηλοί ἡ Μητέρα Του, ὁ ἀγαπημένος Του Μαθητής ὁ Ἰωάννης καί μερικές γυναῖκες, γιά νά συντρέξουν ἀνθρωπίνως τήν Παναγία στόν πόνο της. Οἱ ἄλλοι Μαθητές Του ἔλειπαν, κρυμμένοι «διά τόν φόβον τῶν Ἰουδαίων», ἐκφοβισμένοι ἀπό κάποιες φωνές ἀνώνυμες, ὑποταγμένες δουλικά στόν κόσμο (βλ. Ματθ. κστ΄). Ἔλειπε κι ὁ Ἰούδας, πού ἀπαγχονιζόταν ἀπελπισμένος!
Ἄς πάρουμε σήμερα μιά ἀπόφαση καί γιά τή δική μας θέση κάτω ἀπό τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, μακρυά ἀπό τήν ἀπελπισία, πού τεχνηέντως διαμορφώνει ὁ διάβολος γιά νά μᾶς ὁδηγήσει στήν ἀπώλεια. Καθώς εἶναι ἀδύνατο νά προσεγγίσουμε στό μέγιστο ὕψος τῆς ἀρετῆς τῆς Παναγίας μας, ἄς ζηλέψουμε τήν θέση τοῦ Ἰωάννου, τοῦ ἠγαπημένου Μαθητοῦ. Γιατί; Ἐπειδή ἐκεῖνος μόνος ζεῖ ἀπό κοντά τόν Σταυρό καί τό πάθος τοῦ Κυρίου. Σιωπᾶ, παρά τό ὅτι πονᾶ. Στηρίζει παράλληλα τήν πονεμένη Μητέρα καί στό πρόσωπό Της ὅλη τήν Ἐκκλησία. Δέν κατακρίνει καί δέν διαμαρτύρεται, ἐπειδή πιστεύει στήν Ἀνάσταση τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἄς προσπαθήσουμε γι’ αὐτήν τήν θέση. Ἄν ὅμως δέν καταφέρουμε οὔτε κι ἐκεῖ νά σταθοῦμε, ἄς βρεθοῦμε τουλάχιστον ἀνάμεσα στόν εὐγνώμονα Ληστή καί στόν Λογγῖνο τόν ἑκατόνταρχο. Ἄς σταθοῦμε ἐπιτέλους μεταξύ τοῦ: «Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου» καί τοῦ: «Ἀληθῶς Θεοῦ υἱός ἦν οὗτος» . Ἔτσι θά διασώσουμε τήν ἐλευθερία καί τήν ἀξιοπρέπεια τῆς ζωή μας καί ἐντέλει θά ἐπιτύχουμε τῆς σωτηρίας μας! Ἀμήν.
Συντάχθηκε στις 07 Μαρτίου 2023 .
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας σήμερα, προβάλλοντας τήν μνήμη τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, προεκτείνει τόν ἑορτασμό τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Καί τοῦτο διότι μετά τήν Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε τήν ἀναστύλωση τῶν ἱερῶν Εἰκόνων, ἀκολούθησαν κι ἄλλες δύο Σύνοδοι, οἱ ὁποῖες ἔλαβαν χῶρα στήν Κωνσταντινούπολη καί περιβλήθηκαν τό κῦρος τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου, καθώς ὑπῆρξε κανονική οἰκουμενική ἐκπροσώπηση καί οἱ ἀποφάσεις τους ἔγιναν ἐξ’ἀρχῆς ἀποδεκτές ἀπό ὅλη τήν Ἐκκλησία ἀνά τήν χριστιανική Οἰκουμένη. Ἡ μία πραγματοποιήθηκε ἐπί πατριαρχίας τοῦ Μεγάλου Φωτίου τό 879 μ.Χ. καί ἡ ἄλλη τό 1341 μ.Χ. μέ συνεδρίες ἕως τό 1368 καί στίς ὁποῖες ἔλαμψε ἡ μεγάλη προσωπικότητα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.
Καί οἱ δύο αὐτές Οἰκουμενικές Σύνοδοι, μπορεῖ νά μήν συγκαταριθμοῦνται ἐπισήμως ὡς ὀγδόη (Η΄) καί ἐνάτη (Θ΄), (γιά λόγους, πού δέν εἶναι τῆς παρούσης νά ἀναφέρουμε) ὅμως ἀνέδειξαν τό ὀρθόδοξο βίωμα, στό ὁποῖο μεταμορφώνεται ἡ Ὀρθόδοξη πίστη, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ὅταν ὁ πιστός Χριστιανός ἐγκολπώνεται τήν ζωή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί ἀγωνίζεται τόν πνευματικό του ἀγῶνα ὑπεύθυνα καί σθεναρά.
Γι’ αὐτό σήμερα μνημονεύεται ἰδιαιτέρως ἡ πολύτιμη προσφορά τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος ὡς μεγάλος δογματικός διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑπερασπίστηκε σθεναρά τό ὀρθόδοξο βίωμα.
Γιά νά ἀντιληφθοῦμε καλύτερα τήν προσφορά τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, πρέπει νά ἀναφέρουμε, ὅτι κατά τήν ἐποχή ἐκείνη κάποιοι Ρωμαιοκαθολικοί θεολόγοι ἀπό τη Δύση ἀμφισβήτησαν τήν δυνατότητα, τήν ὁποία ἔχουμε ὡς Χριστιανοί, νά ἐρχόμαστε σέ κοινωνία μέ τόν Θεό. Ἔτσι ἀποτέλεσαν τήν συνέχεια τῶν αἱρετικῶν τῶν προηγουμένων αἰώνων, οἱ ὁποῖοι ἐπιχείρησαν νά ἐμφανίσουν τή λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί τήν πνευματική προσπάθεια τῶν πιστῶν, κυρίως ὡς μιά συναισθηματική καί λογική διεργασία, παρά ὡς μιά ἐμπειρία σχέσης Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ὅπως ἐμφατικά κηρύσσεται ἰδιαιτέρως, τόσο στό Εὐαγγέλιο, ὅσο καί τίςἐπιστολές τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου.
Σύμφωνα μέ τήν Ὀρθόδοξη δογματική διδασκαλία, ἡ ἄκτιστη οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπρόσιτη γιά τόν ἄνθρωπο, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος μετέχει στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Μᾶς τό λέει πολύ καθαρά ὁ Μέγας Βασίλειος: « ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, διά τόν ἄνθρωπον εἶναι παντελῶς ἀπερινόητος καί ἄρρητος, ὅμως αἱ ἐνέργειαι αὐτοῦ πρός ἡμᾶς καταβαίνουσι» . Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, στηριζόμενος στήν διδασκαλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν πρό αὐτοῦ Ἁγίων Πατέρων, κάνει διάκριση μεταξύ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἐνεργειῶν Του καί μᾶς τονίζει, ὅτι ὅπως ὁ ἥλιος στέλνει τίς ἀκτῖνες του, πού μᾶς φωτίζουν καί μᾶς θερμαίνουν ἔτσι πρέπει νά κατανοήσουμε τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο. Συνεπῶς ὅλοι οἱ πιστοί μποροῦν νά μετέχουν τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ.
Αὐτό φαίνεται ξεκάθαρα καί μέσα ἀπό τό θαῦμα τῆς θεραπείας τοῦ παραλύτου τῆς Καπερναούμ, γιά τό ὁποῖο ἀκούσαμε σήμερα ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Μᾶρκο. Ἡ θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ πρός ἐκεῖνον. Ὁ Θεάνθρωπος Κύριος θεραπεύει τόν παράλυτο καί ἡ θεραπεία του εἶναι ἄμεση λόγῳ τοῦ ὅτι ἐνεργεῖ ὁ Θεός. Δέν χρειάστηκε δηλαδή χρόνος ἀνάρρωσης ἤ ἐν καιρῷ ἀποκατάσταση. Δηλαδή ἄν κάποιος θεραπευθεῖ ἀπό κάποιον ἰατρό, χρειάζεται πολύ χρόνο γιά νά ἐπανέλθει καί συνήθως ὄχι ὅπως ἦταν πρίν τήν ἀσθένεια. Ἐδώ ἔχουμε αὐθορεί καί παραχρῆμα τήν ἀπόλυτη θεραπεία.
Ὁ σήμερα ἑορταζόμενος ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λαμβάνει τήν ἀφορμή νά μιλήσει γιά τήν μετοχή τοῦ Παραλύτου στήν θεῖα ἐνέργεια, ἡ ὁποία τόν θεραπεύει, ἀλλά καί τήν εὐκαιρία νά μᾶς πεῖ, τί ἦταν ἐκεῖνο, πού προξένησε τήν ἐπενέργεια τῆς θείας Χάρης καί ἔδωσε τήν θεραπεία στόν παράλυτο.
Ὁ παραλυτικός λέει «αἰρόμενος ὑπό τεσσάρων» ἔφθασε στήν οἰκία, ὅπου δίδασκε ὁ Χριστός. Ἐπειδή ὁ κόσμος ἦταν πολύς τόν ἀνέβασαν στήν ὀροφή, «ἀπεστέγασαν τήν στέγην» καί κατέβασαν τόν παραλυτικό μαζί μέ τό κρεββάτι μπροστά στόν Χριστό, Ὁ Ὁποῖος τοῦ χάρισε τήν ἴαση καί θεραπεία τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος προσαρμόζει αὐτήν τήν πράξη στήν θεραπεία τῆς ψυχῆς, ὅταν παραλύει ἀπό τήν ἁμαρτία καί κάνει τόν ἐξῆς παραλληλισμό.
Κάθε ἕνας πού πρόσκειται στίς ἡδονές εἶναι παράλυτος στήν ψυχή κείμενος ἐπάνω στό κρεββάτι τῆς ἡδυπαθείας καί τῆς σαρκικῆς ἀνέσεως. Ἡ ψυχή εἶναι παράλυτη, καθηλωμένη σέ ἕνα σῶμα πού ὑπηρετεῖ τίς ἡδονές. Χρειάζεται ἡ παράλυτη ψυχή νά ἐπιστρέψει στόν Χριστό γιά νά θεραπευθεῖ.
Τήν βοηθοῦν τέσσερις παράγοντες, φίλοι, ὅπως τούς ὀνομαζει, της ψυχῆς:
Πρῶτος φίλος εἶναι «ἡ οἰκεία κατάγνωσις». Δηλαδή ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητας καί ἡ διάθεση, ὄχι νά δικαιολογήσουμε τόν ἑαυτός μας, ὅπως συμβαίνει συνήθως, ἀλλά νά τόν διορθώσουμε.
Δεύτερος φίλος εἶναι «ἡ τῶν προημαρτημένων ἐξαγόρευσις». Δηλαδή, ἡ ἐνώπιον Πνευματικοῦ Ἱερέως ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτημάτων μας.
Τρίτος φίλος εἶναι «ἡ εἰς τό ἑξῆς πρός ἀποχήν τῶν κακῶν ὑπόσχεσις», ἡ ὑπόσχεση δηλαδή νά μήν ὑποπέσει ὁ ἄνθρωπος στά ἴδια ἁμαρτήματα.
Τέταρτος φίλος εἶναι «ἡ πρός τόν Θεόν δέησις», δηλαδή, ἡ προσευχή.
Ἀπαιτεῖται ὅμως νά ἀποστεγάσουν τήν στέγη, τήν ὀροφή. Ὀροφή εἶναι τό λογιστικό μέρος τῆς ψυχῆς, πού εἶναι φορτωμένο ἀπό ὑλικά, πού προέρχονται ἀπό τήν σχέση πρός τά γήϊνα καί τά πάθη, πού χωρίζουν τήν ψυχή ἀπό τόν Χριστό.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀποκτᾶ τήν καλή συνήθεια νά μή θεωρεῖ τόν ἑαυτό του τέλειο καί ἀναμάρτητο, ὅταν μαθαίνει νά ἀναγνωρίζει τά σφάλματά του, ὅταν δηλαδή ἀποκτᾶ τή διαρκῆ μετάνοια, τότε δέν ἀπολαμβάνει μόνο τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ, ἀλλά γίνεται καί φορέας αὐτῆς τῆς χάριτος στό ἐκκλησιαστικό σῶμα. Γίνεται χρήσιμος στό ἔργο τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου, γιατί ἀνακαινίζει τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα του μέ τό μυστήριο τῆς μετάνοιας καί ἐξομολόγησης. Μιμεῖται οὐσιαστικά τόν Κύριο, ὅπως πολύ εὔστοχα σημειώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στό σημερινό ἀνάγνωσμα: «εἶναι φανερό ὅτι δέν ἔρχεται (ὁ Χριστός) νά βοηθήσει ἀγγέλους, ἀλλά τούς ἀπογόνους του Ἀβραάμ. Ἔπρεπε λοιπόν νά γίνει σ’ ὅλα ὅμοιος μέ τά ἀδέλφια του, ὥστε νά γίνει σπλαχνικός καί πιστός ἀρχιερέας στήν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ, γιά τή συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ» (βλ.Ἑβρ. β, 16-17)
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἄς μήν μᾶς ἀπογοητεύουν οἱ δυσκολίες καί οἱ ἐνίοτε ἀντίξοες συνθῆκες στήν κίνηση τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἑαυτοῦ μας, πρός μετάνοια καί πνευματική ἀνακαίνιση. Ἀς κάνουμε φίλους μας τήν αὐτομεμψία, τήν ἐξομολόγηση, τήν προσευχή καί κυρίως τήν προσπάθεια νά μήν ἐπιστρέφουμε στά ἴδια ἁμαρτήματα. Καί οἱ νέοι αὐτοί πνευματικοί φίλοι μας, θά μᾶς ὁδηγήσουν στήν ταπείνωση καί τήν θεοφιλῆ ζωή καί τότε στήν θεραπευμένη ψυχή μας θά ἔλθει νά ἀναπαυθεῖ ἡ ζωοποιός χάρις τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ.
Αὐτός ἄλλωστε εἶναι ὁ στόχος τῆς ἄσκησης στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, ἰδίως κατά τήν περίοδο τῆς ἁγίας καί μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, πού διανύουμε. Αὐτή εἶναι καί ἡ καλύτερη προετοιμασία μας γιά νά συμμετάσχουμε συχνά καί στήν θεία μετάληψη, «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί ζωήν τήν αἰώνιον» , ἐσχάτως δέ καί εἰς ὁμολογίαν πίστεως. Ἀμήν.
Συντάχθηκε στις 01 Μαρτίου 2023 .
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας σήμερα καί ἑορτάζουμε τήν ἀναστύλωση τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων, ἡ ὁποία ἄν καί ὑπῆρξε τό κύριο ἔργο τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία συγκλήθηκε τό 787 μ.Χ., ἐντούτοις ἐπετεύχθη μετά ἀπό σχεδόν 60 χρόνια σάν σήμερα, τήν Α΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, στίς 11 Μαρτίου τοῦ 843 μ. Χ. ἀπό τήν αὐτοκράτειρα Ἁγία Θεοδώρα.
Μέ βάση τήν θεολογία τῶν Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἄς ἀναφέρουμε ἐπιγραμματικά, γιά νά γνωρίζουμε καί τί πιστεύουμε, ὅτι:
Α) Οἱ ἱερές Εἰκόνες δέν εἶναι εἴδωλα, ὅπως μέχρι σήμερα λένε οἱ αἱρετικοί, διότι ἀπεινονίζουν ὑπαρκτά πρόσωπα, σέ ἀντίθεση μέ τά εἴδωλα, τά ὁποῖα ἀπεικονίζουν ἀνύπαρκτες, ψεύτικες μορφές, ποῦ ἀποτελοῦν φανταστικό προϊόν μυθοπλασίας.
Β) Ἡ προσκύνηση τῆς ἱερᾶς εἰκόνας ἀποδίδει τιμή στό εἰκονιζόμενο πρόσωπο καί ὄχι στήν ὕλη ἀπό τήν ὁποία εἶναι φτιαγμένη. Ἤδη πολύ πρίν τήν Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο ὁ Μέγας Βασίλειος (4ος αἰώνας), θεμελιώνοντας πρώϊμα κατά κάποιον τρόπο τήν θεολογία τῆς Συνόδου, λέει: «Ἡ της εἰκόνος τιμή ἐπί τό πρωτότυπον διαβαίνει.» (De spiritu sancto 18.45.20).
Γ) Μέσα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή λαμβάνουμε παραδείγματα γιά τήν τιμή τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Ἀρκεῖ μόνον νά σκεφθοῦμε, πῶς ἡ Παλαιά Διαθήκη ἔχει πολλές εἰκονικές παρομοιώσεις καί προτυπώσεις, ἀλλά καί παραστατικές ἐξεικονίσεις γεγονότων τῆς θείας Οἰκονομίας, ἡ πραγματοποίηση τῶν ὁποίων ἔλαβε χώρα στούς χρόνους τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἡ φλεγομένη καί μή καιομένη βάτος, ποῦ προεικονίζει τήν ἀειπαρθενία τῆς Θεοτόκου. Ἡ τριήμερη παραμονή τοῦ Ἰωνᾶ στήν κοιλιά τοῦ κήτους, πού προεικονίζει τήν τριήμερη ταφή καί ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε ὡς προεικόνιση τῆς Ἐκκλησίας καί ἄλλα. Ἀλλά καί μέσα στήν Καινή Διαθήκη ξεκάθαρα ὁ Χριστός ἀναφέρει: «ὁ ἑωρακώς ἐμέ, ἑώρακε τόν Πατέρα» (Ἰω. ιδ΄ 9), ἐνῶ κι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει πρός τούς Κολοσσαεῖς ὅτι ὁ Χριστός εἶναι «εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως» (α 15).
Ἄρα ἡ πολεμική ἐναντίον τῶν εἰκόνων δέν μάχεται τίς ὑλικές εἰκόνες, ἀλλά τόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ὡς κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ δημιουργημένος εἶναι ἡ κατ’ ἐξοχήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ . Τό πᾶν, λοιπόν, γιά τόν ἀγωνιζόμενο Χριστιανό εἶναι νά διαφυλάττει καθαρή τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ στήν καρδιά του. Νά ζεῖ μιμούμενος τόν Χριστό, ὥστε νά ὑπάρχει ὡς ἕνας μικρός Χριστός.
Ἀρκετοί Ἀδελφοί ὅμως δυσκολεύονται νά ἀναγνωρίσουν, αὐτήν τήν μεγάλη ἀλήθεια, πώς ἔμεῖς οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, διότι δυστυχῶς ἔχουν τήν χριστιανική πίστη ὡς ἰδέα στό μυαλό κι ἀρκοῦνται ἁπλῶς νά θρησκεύουν καί ὄχι νά βιώνουν τήν ἐμπειρία τῆς θεανθρώπινης παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στή ζωή μας, ὅπως τήν ἐξεικονίζει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Διότι δέν ἔκαναν τόν πνευματικό κόπο νά διαβάσουν ἔστω τήν Καινή Διαθήκη, ἀλλά οὔτε καί ἐργάσθηκαν ποτέ σοβαρά στήν πνευματική ζωή, ὥστε νά ἐγκαταστήσουν τό Ὀρθόδοξο βίωμα, αὐτό δηλαδή πού ἀναστύλωσε τότε τίς ἱερές Εἰκόνες.
Μέ τήν εὐκαιρία τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, ἄς προβληματισθοῦμε λοιπόν κι ἐμεῖς λίγο γιά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο διαχειριζόμαστε τήν πνευματική μας ζωή κι ας ἀναρωτηθοῦμε, ἄν βιώνουμε τήν παρουσία τοῦ Χριστοῦ: Προσευχόμαστε καθημερινά; Νηστεύουμε συστηματικά; Δείχνουμε ἔμπρακτα τήν ἀγάπη μας, ἀκόμη κι ἄν δέν ἔχουμε κάποιο συμφέρον;
Κυρίως ὅμως ἄς δοῦμε ἀν ἐκκλησιαζόμαστε τακτικά καί μέ διάθεση θυσίας γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Καί τοῦτο διότι ἀπ’ ὅ,τι φαίνεται, μᾶλλον μᾶς λείπει ὁ πόθος γιά τόν Χριστό καί τήν συνάντηση μαζί Του! Ἐρχόμαστε στήν Ἐκκλησία τίς μεγάλες ἡμέρες, ὅπως σήμερα καί συνήθως ἀργά, ὥστε ὁ ἐκκλησιασμός κι ἡ προσευχή μας νά μήν ἔχουν ἱκανή διάρκεια. Ἀκόμη ὅμως κι ὅταν ἐκκλησιαζόμαστε, μᾶς ἀρκεῖ νά λάβουμε τό ἀντίδωρο καί ὄχι τό δῶρο, δηλαδή τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἀραδιάζοντας ἕνα σωρό ἀπό εὐσεβοφανεῖς δικαιολογίες τoνίζοντας μέ κρυμμένο ἐγωϊσμό τήν ἀναξιότητά μας! Στήν οὐσία ὅμως πρόκειται γιά τήν ἰσχνή καί ἀδύναμη πίστη μας, πού γεννᾶ τήν ἀδιαφορία.
Ἡ ἀπροθυμία γιά τήν συμμετοχή μας στήν θεία Κοινωνία ἔχει κορυφωθεῖ τόν τελευταῖο καιρό ἐξαιτίας τοῦ κορωνοϊοῦ. Πολλοί ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τό Ποτήριο τῆς Ζωῆς, ἐπειδή φοβοῦνται μήπως κολλήσουν κάποια ἀσθένεια καί πεθάνουν. Τόσο ἀδύνατη εἶναι ἡ πίστη τους, ὥστε φθάνουν στό σημεῖο τῆς βλασφημίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία εἶναι ἀσυγχώρητη ἁμαρτία, ὅπως εἶπε ὁ Χριστός. (βλ. Λουκ. ιβ 10). Διότι ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος τῆς θείας Εὐχαριστίας μεταβάλλονται πραγματικά ἀπό τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Γίνεται πραγματική μεταβολή, ἡ ὁποία ὅμως νοεῖται μέ πνευματικό τρόπο. Καί παρότι διατηροῦν τίς φυσικές τους ἰδιότητες, ὅπως γιά παράδειγμα τήν γεύση, ἐντούτοις δέν συμβολίζουν τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Καί ὁ Χριστός εἶναι ἡ ζωή μας , ὅπως τονίζει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στούς Κολοσσαεῖς (βλ. γ΄4) καί ἐπ’ οὐδενί δέν μεταδίδει, οὔτε προξενεῖ ἀσθένεια ἤ θάνατο! Ἄπαγε τῆς βλασφημίας!
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Δέν εἶναι Ὀρθόδοξη ζωή, ἡ ζωή πού δέν ἔχει ὀρθόδοξο βίωμα, δηλαδή θυσιαστική ἀγάπη γιά τόν Χριστό. Τό ὅτι βαπτισθήκαμε Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί δέν ἐξασφαλίζει τή σωτηρία μας. Μέ τό βάπτισμα ἀνοίγει ὁ δρόμος, γινόμαστε μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἐμεῖς πρέπει νά διατηρήσουμε τήν σχέση μας ἑνωμένοι μαζί Του. Δέν ἔχει ἀνάγκη ὁ Χριστός ἀπό καμμία προσφορά ἤ θυσία μας. Ἄν νηστεύουμε, ἄν προσευχόμαστε, ἄν ἀγαθοποιοῦμε, σ’ ἐμᾶς ἐπιστρέφει ὁ ὅποιος σωματικός ἤ πνευματικός κόπος.
Διάγουμε σέ περίοδο νηστείας. Ἄς μήν ἀδιαφορήσουμε γιά τίς πνευματικές ἀσκήσεις τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἄς μήν μεταθέσουμε τήν πνευματική μας ἐργασία γιά ἀργότερα. Ἄς μήν ἀδιαφορήσουμε γιά τήν θεία Μετάληψη τῶν ἀχράντων Μυστηρίων. Ἄς φροντίσουμε νά γινόμαστε σύναιμοι καί σύσσωμοι Χριστοῦ ὅλο καί πιό συχνά. Κανείς δέν γνωρίζει πότε θά φύγει ἀπό αὐτήν τήν ζωή. Κανείς δέν ξέρει πότε θά μεταστεῖ ἀπό τά πρόσκαιρα στά αἰώνια. Ἡ ἔξοδός μας ὅμως ἀπό τόν κόσμο αὐτό, διά τοῦ θανάτου θά σημάνει γιά ὅλους μας πώς δέν θά ἔχουμε πιά δυνατότητα οὔτε νά προσευχηθοῦμε, οὔτε νά ἐκκλησιασθοῦμε, οὔτε νά νηστεύσουμε, οὔτε νά ἐξομολογηθοῦμε, οὔτε δυστυχῶς νά μεταλάβουμε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.
Ἄς ἀξιοποιήσουμε ὅσο εἶναι καιρός τίς εὐκαιρίες πού μᾶς δίνονται νά εἴμαστε Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί στήν πράξη τῆς ζωῆς μας. Ἔτσι θά παραμείνουμε τόν Παράδεισο πού μᾶς χάρισε ὁ Χριστός κι ὅταν θά ἀκούγεται στό τέλος τῆς λιτάνευσης τῶν ἱερῶν Εἰκόνων τό «ἁπάντων τῶν ὑπέρ τῆς εὐσεβείας ἀγωνισαμένων, αἰωνία ἡ μνήμη», τότε ἡ ψυχή μας θά ἀγάλλεται, γιατί θά συμμετέχει σέ αὐτόν τόν μακαρισμό, ἀφοῦ κατά τήν δύναμή μας ἀγωνισθήκαμε γιά τήν ἀγάπη καί τή δόξα τοῦ Χριστοῦ. Ἀμήν.
Συντάχθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2023 .
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στήν ὁποία μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ εἰσερχόμαστε ἀπό αὔριο, Καθαρά Δευτέρα, ταυτίζεται στή συνείδησή μας μέ τήν νηστεία.
Μιά νηστεία ὅμως, πού ὅπως ἀκούσαμε σήμερα ἀπό τόν Ἴδιο τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό γιά νά εἶναι αὐθεντική δέν πρέπει νά εἶναι μόνο ὑλική, ἀλλά νά ἀφορᾶ ὁπωσδήποτε καί στήν πνευματική μας ὑπόσταση. Γιά νά εἶναι ἡ νηστεία μας εὐπρόσδεκτη στόν Θεό, δέν πρέπει νά σημαίνει μόνο τήν ἀποφυγή κάποιων τροφῶν, ἀλλά τήν ἀποφυγή κάθε κακίας, ἁμαρτίας καί πονηριᾶς καί τήν παράλληλη προσκόλληση στήν ἀρετή.
Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ἔχει διάρκεια 40 ἡμερῶν, κατά μίμηση τῆς νηστείας, πού ἔκανε ὁ Θεάνθρωπος Κύριός μας πρίν ἀντιμετωπίσῃ τούς τρεῖς πειρασμούς καί ἀρχίσει τό δημόσιον ἔργο του. (βλ. Ματθ. δ´11). Ὁ Κύριος βεβαίως δέν εἶχε ἀνάγκη νηστείας. Ὅμως, ὅπως λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἤθελε νά ἐκφράσει πρός ἐμᾶς τήν θεϊκή του συμπαράσταση στούς ἀγῶνες κατά τοῦ διαβόλου καί νά διδάξει, πώς μποροῦμε κι ἐμεῖς νά νικήσουμε τούς πειρασμούς μέ τήν βοήθεια τῆς νηστείας καί τῆς προσευχῆς. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ὁ Κύριος μᾶς διαβεβαιώνει γιά τήν τελική νίκη του ἐπί τοῦ διαβόλου, ὅπως σύν Θεῷ θά πανηγυρίσουμε τήν λαμπροφόρο νύκτα τῆς Ἀναστάσεως, πρός τήν ὁποία ἀπηχεῖ ἡ ὅλη πνευματικηή προετοιμασία τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή λοιπόν προσφέρεται στόν καθένα ἀπό ἐμᾶς ὡς μία εὐκαιρία μίμησης τοῦ Χριστοῦ καί τοῦτο ἐμφαίνεται καί μέσα ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖον διοργανώνονται οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Νυχθημέρου (Μεσονυκτικό, Ὄ ρθρος, Ὧ ρες, Ἑ σπερινός, Μέγα Ἀ πόδειπνο) .
Ὅλες οἱ ἱερές Ἀκολουθίες διακοσμημένες μέ πλῆθος ἐκλεκτῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων καί κατανυκτικῶν ὕμνων, σέ συνδυασμό μέ τή νηστεία καί τήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν ἀναδεικνύουν τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὡς μιά θαυμάσια εὐκαιρία μίμησης τοῦ Χριστοῦ, πράξη γιά τήν ὁποία ὁ ἀπόστολος Παῦλος παρακαλεῖ τούς Κορινθίους λέγοντας « Μιμηταί μου γίνεσθε, καθ ὼ ς κ ἀ γ ὼ Χριστο ῦ » (Α΄Κορ. ια΄1).
Ἡ μίμηση τοῦ Χριστοῦ ὅμως πάνω ἀπ’ ὅλα προϋποθέτει σύνταξη καί κοινωνία μέ τόν Χριστό. Γι’ αὐτό καί τό ἀποκορύφωμα τῆς σαρακοστιανῆς προσευχῆς τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ ἀναμφισβήτητα ἡ θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων, ἡ ὁποία ἀποκαλύπτει βαθμηδόν τόν πόθο τοῦ Ὀρθοδόξου χριστιανοῦ γιά μιά συνάντηση μέ τόν Κύριο στό κλείσιμο τῆς ἡμέρας.
Ἡ θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων ξεκινᾶ μέ τό 18ο κάθισμα τῶν Ψαλμῶν, πού διαβάζεται μπροστά ἀπό τό ἅγιο Βῆμα καί ξεκινᾶ μέ τήν φράση «Πρός Κύριον ἐν τῷ θλίβεσθαί με ἐκέκραξα...» , γιά νά ἐκφράσει τήν αγωνιώδης κραυγή τοῦ πιστοῦ Χριστιανοῦ, ὁ ὁποῖος μετανοημένος ζητεῖ μέ ταπείνωση τήν συναντίληψη τοῦ Θεοῦ.
Ἀκολουθεῖ ἡ εὐλογία τοῦ λαοῦ μέ τήν ἀναμμένη λαμπάδα καί ἡ ἱερατική ἀναφώνηση " Φ ῶ ς Χριστο ῦ φαίνει π ᾶ σι" . Αὐτό εἶναι μιά συμβολική ἀναγωγή στήν ἔννοια τοῦ πνευματικοῦ φωτός τοῦ Χριστοῦ (βλ. Ἰωάν. η´12 κ΄ Ματθ. ιδ´20). Ὁ Χριστός εἶναι τό ἀληθινό φῶς, πού φωτίζει κάθε ἄνθρωπο, πού ἔρχεται στόν κόσμο (βλ. Ἰωαν α΄9). Εἶναι τό «Φῶς ἱλαρόν ἁγίας δόξης...», ὅπως λέει κι ὁ γνωστός ὕμνος, πού ἀκοῦμε σέ κάθε ἑσπερινή Ἀκολουθία καί ἀποτελεῖ κατά τόν Μέγα Βασίλειο τήν ἀρχαία φωνή τῆς Ἐκκλησίας, (Λόγος περί Ἁγίου Πνεύματος PG 29.73.34), ἀναφέρεται στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό καί ἀφορᾶ στήν προσκύνηση τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Αὐτός ὁ φωτισμός τοῦ Χριστοῦ ἐμφαίνεται ἔντονα μέσα ἀπό τά ἁγιογραφικά ἀναγνώσματα, ἀπό τά Βιβλία τῆς Γενέσεως καί τῶν Παροιμιῶν τοῦ Σολομῶντος καί σκοπό ἔχουν τήν πνευματική μόρφωση καί τήν ἐν Χριστῷ παιδαγωγία τῶν πιστῶν.
Ἕνα ἀκόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα τῆς ἀκολουθίας αὐτῆς εἶναι ἡ ἀσματική ψαλμώδηση τοῦ "Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου, ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου θυσία ἑσπερινή". Τοῦτο σημαίνει, ὅπως ἀλληγορικά ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅτι τό στόμα μας μετατρέπεται σέ ἕνα πνευματικό θυμιατήριο καί ὅπως τό εὐωδιαστό θυμίαμα πιό πολύ εὐωδιάζει, ὅταν συναντᾶται μέ τήν φωτιά, ἔτσι καί ἡ προσευχή μας πιό πολύ ἀρωματίζει τήν ζωή μας, ὅταν ἀναπέμπεται ἀπό ψυχή, πού φλέγεται ἀπό τόν πόθο τοῦ Χριστοῦ» (Ἑρμηνεία στούς Ψαλμούς, PG 55.430.59).
Ἐκεῖνο, ὅμως, τό ὁποῖο διαφοροποιεῖ οὐσιαστικά τήν ἀκολουθία αὐτή ἀπό ὁποιαδήποτε ἄλλη ἑσπερινή ἀκολουθία καί κορυφώνει τήν προσευχή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι τό γεγονός, ὅτι κατά τήν τέλεσή της δίδεται στούς πιστούς ἡ δυνατότητα μιᾶς πραγματικῆς, ὅπως προεἴπαμε, συνάντησης καί κοινωνίας μέ τόν ἀναστημένο Χριστό.
Ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανός ὀφείλει νά κοινωνεῖ συχνά. Αὐτός εἶναι ἄλλωστε καί ὁ ἀντικειμενικός σκοπός τῆς θείας Λειτουργίας. Ἐπειδή ὅμως ὁ πανηγυρικός χαρακτήρας της θείας Λειτουργίας δέν συνάδει μέ τόν πένθιμο καί κατανυκτικό χαρακτῆρα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία ἔκρινε, πώς δέν μπορεῖ νά τελεῖται τίς καθημερινές ἡ κανονική θεία Λειτουργία. Ἔτσι ὁδηγήθηκε στή λύση νά μεταδίδει στούς πιστούς, τουλάχιστον δύο φορές μέσα στήν ἑβδομάδα, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τά ὁποῖα προαγιάζονται στήν θεία Λειτουργία τοῦ Σαββάτου ἤ τῆς Κυριακῆς καί διατηροῦνται στό ἅγιο Ἀρτοφόριο, πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. Συντροφεύει συνήθως τίς Τετάρτες καί τίς Παρασκευές τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, σύμφωνα μέ τήν ὁδηγία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, ὁ ὁποῖος διδάσκει, πώς ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί πρέπει νά κοινωνοῦμε τουλάχιστον τέσσερις φορές τήν ἑβδομάδα, τήν Τετάρτη, τήν Παρασκευή, τό Σάββατο καί τήν Κυριακή. (βλ. Ἐπιστολή 93)
Ὡστόσο τό πένθος μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅπως φανερώνεται καί μέσα ἀπό τά μελανόφαια ἄμφια, ὀνομάζεται χαροποιόν, διότι πάντοτε φωτίζεται ἀπό τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Τοῦτο ἐκφράζεται στόν εἰδικό χερουβικό ὕμνο τῆς ἀκολουθίας, "Ν ῦ ν α ἱ δυνάμεις τ ῶ ν ο ὐ ραν ῶ ν σύν ἡ μ ῖ ν ἀ οράτως λατρεύουσιν...". Πρόκειται γιά τόν ὕμνο, πού ψάλλεται κατά τήν σιωπηλή εἴσοδο τῶν προηγιασμένων τιμίων Δώρων καί ἐκφράζει τόν ἐρχομό τοῦ Χριστοῦ, ὅπως συμβαίνει μέσα στή θεία Λειτουργία. Αὐτός ὁ πραγματικός ἐρχομός τοῦ Χριστοῦ σηματοδοτεῖ καί τό τέλος μιᾶς μακρᾶς νηστείας, προσευχῆς καί ἀναμονῆς. Τόν ἐρχομό τῆς βοήθειας, τῆς ἀνακούφισης καί τῆς χαρᾶς πού περιμένουμε.
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων εἶναι μία ἀπό τίς ὡραιότερες καί κατανυκτικότερες ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀλλά συγχρόνως καί μία διαρκής πρόσκληση γιά τήν συχνή κοινωνία τῶν θείων Μυστηρίων. Μιά φωνή ἀπό τά βάθη τῶν αἰώνων, ἀπό τήν ἀρχαία ζωντανή παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Μιά φωνή πού λέει, ὅτι ὁ πιστός δέν μπορεῖ νά ζῇ τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ, ἄν δέν πειθαρχεῖ στόν κανόνα τῆς νηστείας τῆς Ἐκκλησίας κι ἄν δέν ἐπιστέφει αὐτήν τήν προσπάθεια, ἀνανεώνοντας διαρκῶς τήν ἕνωσή του μέ τήν πηγή τῆς ζωῆς, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου. Διότι ὁ Χριστός εἶναι «ἡ ζωή ἡμῶν» (Κολ. γ΄ 4).
Αὐτή ἡ φωνή ἀπευθύνεται σέ ὅλους μας. Ἄς τήν ἀκούσουμε προσεκτικά κι ἄς φροντίσουμε νά μάθουμε στή διάρκεια τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ὁ Χριστός νά γίνει ἡ ζωή μας. Γιά νά εἶναι ὁ Χριστός γιά πάντα ἡ ζωή μας. Ἀμήν!
Καλή καί εὐλογημένη ἡ ἐπί θύραις Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή!
Συντάχθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2023 .
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Τό τρίτο κατά σειράν τροπάριο, ἀπό αὐτά πού ψάλλονται μετά τό Ἑωθινό Εὐαγγέλιο στή διάρκεια τοῦ Ἀναστασίμου Ὄρθρου τῶν Κυριακῶν τοῦ Τριωδίου, εἶναι σαφῶς ἐπηρεασμένο ἀπό τήν συημερινή Εὐαγγελική περικοπή. Ἀφορᾶ στήν κρίση τῆς Δευτέρας Παρουσίας καί ἔχει ὡς ἐξῆς: « Τὰ πλήθη τῶν πεπραγμένων μοι δεινῶν, ἐννοῶν ὁ τάλας, τρέμω τὴν φοβερὰν ἡμέραν τῆς κρίσεως· ἀλλὰ θαρρῶν εἰς τὸ ἔλεος τῆς εὐσπλαγχνίας σου, ὡς ὁ Δαυῒδ βοῶ σοι· Ἐλέησόν με ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα σου ἔλεος. »
Δηλαδή: Φέρνοντας ὁ ταλαίπωρος στό νοῦ μου τά πλήθη τῶν ἁμαρτιῶν πού διέπραξα, τρέμω ἀπό τόν φόβο μου γιά τήν στιγμή, κατά τήν ὁποία θά πρέπει νά δώσω λόγο γι’ αὐτές στό κριτήριο τῆς Δευτέρας Παρουσίας, ἀλλά παίρνω θάρρος ἀπό τό σπλαχνικό σου ἔλεος καί ὅπως ὁ Δαβίδ φωνάζω, Θεέ μου ἐλέησέ με κι ἐμένα σύμφωνα μέ τό μεγάλο σου ἔλεος.
Ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία μᾶς μίλησε γιά ταπεινή προσευχή τοῦ Τελώνου κι ἀφοῦ μᾶς ἔδειξε τήν μεγάλη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, πού περιμένει τήν ἐπιστροφή μας μέσα ἀπό τήν στάση τοῦ σπλαγχνικοῦ Πατέρα τῆς παραβολῆς τοῦ Ἀσώτου, σήμερα μᾶς θέτει ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν μας ἔναντι αὐτῆς τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.
Ἀναγγέλλει μέ βεβαιότητα τήν Δευτέρα ἐπί γῆς Παρουσία τοῦ Κυρίου μας καί τήν τελική Κρίση, καθώς θά σταθοῦμε ἐνώπιον τοῦ ἐνδόξου θρόνου Του. Τότε, καθώς ὁμολογοῦμε καί στό Σύμβολο τῆς Πίστεως οἱ νεκροί θά ἀναστηθοῦν, καί ὅσοι ζοῦν μέχρι τότε θά ἀλλαγοῦν στήν ἴδια κατάσταση μέ τούς ἀναστημένους νεκρούς καί ὅλοι μαζί θά ἁρπαχθοῦμε μέσα σέ νεφέλες γιά νά συναντηθοῦμε μέ τόν Κύριο στόν ἀέρα, ὅπως χαρακτηριστικά ἐπισημαίνει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στό 4ο κεφάλαιο τῆς Α΄πρός Θεσσαλονικεῖς Ἐπιστολῆς του.
Ἡ βεβαιότητα τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου ἀποδεικνύεται μέ εὐχέρεια τόσο ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ὅσο καί ἀπό τή ζωή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, ὅπου βιώνεται ὄχι ὡς κάτι ἁπλῶς ἱστορικά αναμενόμενο, ἀλλά ὡς «γεγονός» , ὅπως καί ἡ πρώτη.
Ἡ πρώτη παρουσία τοῦ Χριστοῦ ἦταν ταπεινή καί ἦρθε γιά νά σωθεῖ ὁ κόσμος. Ἡ δεύτερη θά εἶναι ἔνδοξη καί θά ἔρθει γιά νά κρίνει τόν κόσμο. Μᾶς διαβεβαιώνει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός στό σημερινό Εὐαγγέλιο. Τό ἀνήγγειλαν οἱ Προφῆτες στήν Παλαιά Διαθήκη, τό διαλάλησαν οἱ Ἄγγελοι κατά τήν θεία Ἀνάληψη, οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι στά κηρύγματά τους. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τό ἐπισημαίνει, στούς Ἀθηναίους, ὅπως μαρτυροῦν οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων καί οἱ ἐπιστολές του: ἡ A΄ πρός τούς Κορινθίους (κεφ. ιε΄) καί ἡ Α΄πρός τούς Θεσσαλονικεῖς (κεφ. δ΄). Ὅλοι ὁμιλοῦν γιά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, τήν κοινή ἀνάσταση ὅλων κατά τήν Δευτέρα Παρουσία καί τήν καθολική κρίση, δόγματα τῆς πίστεώς μας, πού καθιστοῦν τήν διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας «καινή διδαχή» (Βλ. Πραξ. ιζ, 19).
Κατά τήν Δευτέρα Παρουσία, ὅπως ὁμολογοῦμε καί στά δύο τελευταῖα ἄρθρα τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος» θά ἀναστηθοῦν τά νεκρά σώματα τῶν κεκοιμημένων καί θά εἰσέλθουν σ’ αὐτά οἱ ζῶσες ψυχές τους, πού βρίσκονται σέ κατάσταση ἀναμονῆς καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θα σταθοῦμε μπροστά στόν Χριστό, γιά νά μᾶς κρίνει. (Ἄς σημειώσουμε ἐπ’ εὐκαιρίᾳ, ὅτι αὐτό εἶναι ἕνα σημαντικό ἐπιχείρημα ἐναντίον τῆς θεωρίας τῆς μετενσάρκωσης ἤ μετεμψύχωσης, πού διδάσκουν κάποια ἀνατολικά θρησκεύματα.)
Σύμφωνα μέ τήν Ὀρθόδοξη παράδοσή μας ἀκόμη κι ὁ Ἐξάψαλμος ἐπέχει συμβολικά θέση τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Προεικονίζει, ὅπως λέγεται, τόν χρόνο τής Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, κατά τη διάρκεια τῆς ὁποίας με φόβο και τρόμο θα ἀναμένουμε την τελική κρίση Του για ἐμᾶς. Γιά τόν λόγο αὐτό, ὅταν διαβάζεται ὁ ἐξάψαλμος, εἴμαστε ἀκινητοποιημένοι μέσα στόν Ναό, ὄρθιοι σέ στάση παρακλητικῆς δέησης, ἀναλογιζόμενοι ἐκείνη τήν φοβερή στιγμή. Γι’ αὐτό καί ἀμέσως μετά τόν Ἐξάψαλμο, ἀκολουθεῖ τό: «Θεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖν» μέ τό ὁποῖο ὁμολογοῦμε τήν πρώτη ἐπί γῆς παρουσία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἕπεται συναπτόμενο τό «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» μέ τό ὁποῖο ὁμολογοῦμε μέ ἀνέγκλητη βεβαιότητα τήν Δεύτερη ἐπί γῆς παρουσία Του.
Ἄλλη μία ἐμπειρική διαπίστωση τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τήν Δευτέρα Παρουσία εἶναι, ὅταν στή διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας ὁ Ἱερέας πρίν ἐκφωνήσει «Τά σά ἐκ τῶν σῶν...», λέει: «Ἔχοντας θυμηθεῖ λοιπόν αὐτῆς τῆς σωτήριας ἐντολῆς (ἐννοώντας τήν ἐντολή γιά τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας) καί ὅλων ὅσα ἔγιναν γιά χάρη μας, τά ὁποῖα εἶναι ὁ σταυρός, ὁ τάφος, ἡ τριήμερη ἀνάσταση, ἡ ἀνάληψη στούς οὐρανούς, ἡ καθέδρα στά δεξιά του Πατέρα, ἡ δεύτερη καί ἔνδοξη πάλι παρουσία...», θεωρώντας τήν Δευτέρα Παρουσία τόσο βέβαιη, ὡς ἤδη ἐν δυνάμει γεγενημένη, δηλαδή σάν νά ἔχει ἤδη γίνει.
Ὁ Χριστός ὡς κριτήριο δέν θέτει κάτι δύσκολο ἤ ἀκατόρθωτο, ἀλλά κάτι ἁπλό καί ταπεινό, πού μπορεῖ κάθε ἄνθρωπος νά κάνει. Θέτει τήν ἔμπρακτη ἀγάπη μας, ὡς ἀπόρροια τῆς πίστης μας καί τῆς ἐμπιστοσύνης μας σ’ Ἐκεῖνον καί τήν πρόνοιά Του.
Ὅταν περισσεύει ἀπό τό τραπέζι μας ἕνα κομμάτι ψωμί γιά τόν πεινασμένο, ἕνα ποτήρι νερό γιά τόν περαστικό καί ἀπό τήν καρδιά μας ἕνας ζεστός λόγος γιά τόν λυπημένο, μία συμπαράσταση γιά τόν φυλακισμένο, μία φροντίδα γιά τόν ἐμπερίστατο, μία ἀγκαλιά γιά τόν γέροντα, λίγη περίθαλψη στόν ἄρρωστο καί μία ἐνθύμιση γιά τόν ξεχασμένο. Ὅλα αὐτά ὁ Χριστός τά δέχεται καί θά μᾶς τά ἀνταποδώσει, γιατί, ὅπως τόνισε, ζεῖ στό πρόσωπο, τοῦ ἐλάχιστου ἀδελφοῦ, πού δέχεται τήν ἀγάπη καί τό ἐνδιαφέρον μας.
Οἱ Μαθητές θέλησαν νά μάθουν τόν ἀκριβῆ χρόνο τῆς Δευτέρας Παρουσίας, ἀλλά ὅμως δέν τούς τό φανέρωσε ὁ Χριστός.Ἐπεσήμανε τόν χρονικοϋποθετικό σύνδεσμο ὅταν γιά νά μᾶς διαβεβαιώσει πώς θά ξαναέλθει μέν, χωρίς ὅμως νά μᾶς γνωρίσει, τό πότε ἀκριβῶς. Καί τοῦτο, ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ Πατέρες, γιά νά εἴμαστε πάντοτε σέ πνευματική ἐγρήγορση καί ἐτοιμότητα.
Δέν πρέπει νά μᾶς διαφεύγει, ὅτι αὐτή ἡ ἐτοιμότητα ἔχει ἄμεση σχέση μέ τό μυστήριο τῆς Μετανοίας. Ὁ Χριστός δέν θά ἐλέγξει τίς ἁμαρτίες, πού ἐξομολογηθήκαμε ἐν ζωῇ. Τό μυστήριο τῆς Μετανοίας ἐκφράζει τό θεῖο Ἔλεος, τό ὁποῖο ἐπικαλεῖται καί τό τροπάριο, πού ἑρμηνεύσαμε στήν ἀρχή τοῦ κηρύγματος.
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ὑπάρχει ἕνα πολύ ὡραῖο τροπάριο, πού ψάλλεται στόν ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς τοῦ πλ. δ΄ἤχου, τό ὁποῖο μᾶς θυμίζει αὐτήν τήν πνευματική ἐγρήγορση καί ὁμιλεῖ γιά τήν ἀγωνία μας ἐνώπιον τοῦ οὐρανίου κριτηρίου: « Ὧ πῶς διάγω ἀμέριμνος, τὸν τῆς ζωῆς μου καιρόν, μετεώρως παρέρχομαι, μὴ εἰς νοῦν βαλλόμενος, τὰς πολλὰς ἁμαρτίας μου, μὴ τοῦ θανάτου, τὴν φοβερὰν ἀπειλήν, καὶ τῆς ἐτάσεως, τὸ ἀδέκαστον! ὧ τὶς μὲ ῥύσεται, πυρὸς αἰωνίζοντος, εἰμὴ Θεέ, μόνε ὑπεράγαθε, σὺ οἰκτειρήσης με;»
Ο ἱ Ἀπόκριες, ὅπως συνηθίζουμε νά καλοῦμε αὐτές τίς ἡμέρες γιά τόν ἐνσυνείδητο Ὀρθόδοξο Χριστιανό δεν εἶναι εὐκαιρία ξεφαντώματος καί γλεντιοῦ, ἀλλά καιρός ἀπολογισμοῦ καί μετανοίας, ὥστε ὅταν ἔλθει ἡ ὥρα, νά εἴμαστε ἔτοιμοι νά δώσουμε τήν καλή ἀπολογία στό φοβερό βῆμα τοῦ Δεσπότη Χριστοῦ, Χριστό, ὅπως εὐχόμαστε στή θεία Λειτουργία. Ἀμήν.
