Κυριακή 12 Ἰανουαρίου 2025 – Μετά τά Φῶτα (βλ. Ματθ. δ' 12-17).
«Τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας, ὡς δεύτερο Βάπτισμα»
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Στόν ἀπόηχο τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Θεοφανείων, ἡ σημερινή ἡμέρα ὀνομάζεται Κυριακή μετά τά Φῶτα, καθώς μέσα στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησία μας ἔχουν κατοχυρωθεῖ καί οἱ δύο αὐτές ἐπίσημες ὀνομασίες.
Ἡ ὀνομασία «Θεοφάνεια» ἀφορᾶ στήν φανέρωση τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ κατά τήν βάπτιση τοῦ Κυρίου στόν Ἰορδάνη ἀπό τόν Ἰωάννη, ἀφοῦ ὁ Υἱός βαπτίζεται, ὁ Πατήρ συνευδοκεῖ διά τῆς φωνῆς ἀπό τόν Οὐρνό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ μορφή περιστεριοῦ πάνα ἀπό τό κεφάλι τοῦ Χριστοῦ βεβαιώνει «τοῦ λόγου τό ἀσφαλές».
Ἡ ὀνομασία «Φῶτα» ἀφορᾶ στόν φωτισμό πού ἔλαβε ὁ κόσμος ἀπό τόν Ἐπιφανέντα Χριστό, σύμφωνα καί μέ τήν προφητική ρήση τοῦ Ἠσαΐα, ὅπως ἀκριβῶς ἀκούσθηκε σήμερα ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ματθαῖο: «ὁ λαὸς ὁ πορευόμενος ἐν σκότει, ἴδετε φῶς μέγα· οἱ κατοικοῦντες ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου, φῶς λάμψει ἐφ᾿ ὑμᾶς.»
Ὅπως ὅλα τά γεγονότα τῆς θείας Οἰκονομίας, δηλαδή ὅλα ὅσα ἐπετέλεσε γιά τή σωτηρία μας ὁ Ἐνανθρωπήσας κι Ἐπιφανείς Θεός, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, ἔτσι καί τό βάπτισμά Του στόν Ἰορδάνη προφητεύθηκε καί προτυπώθηκε λεπτομερῶς στήν Παλαιά Διαθήκη.
Ὁ Προφήτης καί Βασιλιᾶς Δαβίδ στόν 113ο Ψαλμό προφητεύει τήν ἀντίδραση τοῦ φυσικοῦ στοιχείου τοῦ νεροῦ, τόσο τοῦ ποταμοῦ Ἰορδάνη, ὅσο καί τῆς Θάλασσας στήν ὁποία ἐκβάλλει. Ἀπευθυνόμενος σάν σέ πρόσωπα, πρός τόν Ἰορδάνη καί τή Θάλασσα, προορᾶται τήν στιγμή τοῦ βαπτίσματος τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἀδυναμία τῆς φύσης νά ἀντέξει τήν ἄμετρη συγκατάβαση τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου.
Γι’ αὐτό στόν 3ο στίχο γράφει: «Ἡ θάλασσα εἶδε καί ἔφυγε, ὁ Ἰορδάνης στράφηκε πίσω στίς πηγές του» καί στόν 4ο στίχο ἐρωτᾶ: «Τί σου συνέβη θάλασσα καί ἔφυγες καί σέ ἐσένα Ἰορδάνη τί συνέβη καί στράφηκες πρός τά πίσω;», ὅπως ἀκοῦμε αὐτές τίς μέρες.
Ο Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος δίνει μιά ἀλληγορική ἑρμηνεία στήν ἐπιστροφή τοῦ Ἰορδάνη καί τή φυγή τῆς θάλασσας. Λαμβάνει ἀφορμή ἀπό τό ὅτι ὁ ποταμός Ἰορδάνης ξεκινάει ἀπό δύο πηγές, τήν Ἰόρ καί τήν Δᾶν καί ἐκβάλλει στήν Νεκρά Θάλασσα καί λέει χαρακτηριστικά: ὁ Ἰορδάνης ποταμός συμβολίζει τήν ἀπαρχή τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἀπό τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα (Ἰορ καί Δᾶν). Ἡ πορεία τους ὁδηγεῖ πρός τήν νέκρωση, ἡ ὁποία συμβολίζεται μέ τήν Νεκρά Θάλασσα. Ἦλθε ὅμως ὁ Χριστός καί μέ τό Βάπτισμά Του ἀνέστρεψε τή ροή τοῦ ποταμοῦ καί τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι πλέον δέν τρέχουν πρός τόν θάνατο, ἀλλά πρός τήν ἀφθαρσία καί τήν αἰωνιότητα.
Τρεῖς αἰῶνες μετά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο ο ἅγιος Ἰωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει, ὅτι ὁ Χριστός βαπτίστηκε:
Α. γιὰ νὰ καθαρίσει τὴν ἀνθρωπότητα ἀπὸ τὴν ἁμαρτία.
Β. γιὰ νὰ συντρίψει τὰ κεφάλια τῶν νοητῶν δρακόντων, δηλαδὴ τῶν δαιμόνων, μέσα στὸ νερό, διότι μετά τήν πτώση τοῦ Ἀδὰμ εἶχαν κατακλύσει τὴν φύση
Γ. γιὰ νὰ πνίξει την ἁμαρτία καὶ ὅλον τὸν παλαιό Ἀδάμ, τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο μέσα στὸ νερὸ τοῦ Χριστιανικοῦ βαπτίσματος.
Σημαντικό εἶναι ἐπίσης νά γνωρίζουμε, ὅτι ὅπως ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ ἔτσι καί τό Βάπτισμά Του στόν Ἰορδάνη, ὅπως βέβαια καί κάθε ἱστορική λεπτομέρεια τῆς θείας Οἰκονομίας Του ἔχει προφητευθεῖ ἀπό τούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
-Στό βιβλίο τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ (βλ. Γ΄7-8, 15-17) μνημονεύεται γιά πρώτη φορά ἡ στάση του Ἰορδάνη ποταμοῦ, ὅταν οἱ Ἱερεῖς εἰσῆλθαν μέσα στόν ὁρμητικό ποταμό, φέροντας ἐπί τῶν ὤμων τους τήν Κιβωτό τῆς Διαθήκης, ἡ ὁποία δίχως ἄλλο προτυπώνει τόν Ἐνανθρωπήσαντα καί Βαπτιζόμενο Κύριο Ἰησοῦ Χριστό!
Τότε, ὅπως και κατά το βάπτισμα του Χριστοῦ, σύμφωνα μέ τήν περιγραφή: «τά νερά πού κατέβαιναν ἀπό τίς πηγές τοῦ ποταμοῦ σταμάτησαν κι ἔγιναν ἕνας στερεός ὄγκος, πού στάθηκε πολύ μακρυά...ἐνῶ τά νερά πού εἶχαν περάσει κατέβηκαν πρός τήν Νεκρά θάλασσα, ὥσπου ἐξαφανίστηκαν ἐντελῶς».
-Στό Τέταρτο Βιβλίο τῶν Βασιλειῶν ἐπίσης, μαρτυρεῖται δύο φορές ἡ στάση τῶν ποταμίων ρείθρων τοῦ Ἰορδάνη, ὅταν ὁ Προφήτης Ἠλίας τήν πρώτη φορά κι ὁ Προφήτης Ἐλισσαῖος τήν δεύτερη φορά χτύπησαν τά νερά τοῦ ποταμοῦ μέ τήν μηλωτή τοῦ Προφήτη Ἠλία, (τό ἐπανωφόρι του δηλαδή) καί τά νερά στάθηκαν, ὥστε μπόρεσαν νά περάσουν τόν ὁρμητικό ποταμό καί τίς δύο φορές (βλ. Β΄6-14), ὅπως ἀκριβῶς πέρασε ὅλος ο λαός επί Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ. Σημειωτέον, ὅτι ἀκόμη καί σήμερα μάλιστα κατά τήν ἡμέρα τῶν Θεοφανείων τά νερά τοῦ ποταμοῦ Ἰορδάνη, συστρέφονται καί ἀναστρέφονται πρός τά πίσω.
-Στό Δ' Βιβλίο τῶν Βασιλειῶν ἐπίσης περιγράφεται μια ἀκόμη γλαφυρή προτύπωση τοῦ Βαπτίσματος τοῦ Κυρίου στόν Ἰορδάνη, ἡ ὁποία ὅμως δεν αφορά στή στάση τῶν ὑδάτων τοῦ ποταμοῦ, ἀλλά προφητεύει τήν λύτρωση, τήν ὁποία λαμβάνουν ἀπό τό προπατορικό καί κάθε ἄλλο ἁμάρτημα, ὅσοι βαπτίζονται στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ἐπειδή ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου, θεωρεῖται ὡς ἀσθένεια τῆς ψυχῆς, στό συγκεκριμένο περιστατικό συμβολίζεται μέ τή λέπρα τοῦ σώματος ἑνός Σύριου ἄρχοντα, τοῦ Νεεμάν, ὁ ὁποῖος ἀναζήτησε τήν θεραπεία του στόν Προφήτη Ἐλισσαῖο. Ἐκεῖνος τόν συμβούλευσε νά πλυθεῖ ἑφτά φορές στόν Ἰορδάνη ποταμό, ἀλλά ὁ Νεεμάν ξενίστηκε ἀπό τή συμβουλή αὐτή. Τήν θεώρησε μᾶλλον προσβλητική κι ὅπως σημειώνεται, εἶπε θυμωμένος πώς ἡ Συρία εἶχε πολύ μεγαλύτερα καί καλύτερα ποτάμια γιά νά πλυθεῖ σέ αὐτά. Ὅμως ἐν τέλει, μέ τήν προτροπή τοῦ καλοῦ του συμβούλου, ὑπάκουσε καί πῆγε καί λούστηκε ἑφτά φορές μέσα στόν Ἰορδάνη «κι ἀμέσως ἡ σάρκα του ἔγινε σάν τή σάρκα μικροῦ παιδιοῦ καί καθαρίσθηκε» (Δ' Βασ. Ε΄ 9-14).
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ὅπως τόνισε ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας κ.κ. Εὐσέβιος στό Ἑόρτιο Ἐγκύκλιο Μήνυμά του, τά Ἅγια Θεοφάνεια ἤ Ἅγια Φῶτα, πρέπει νά θυμίζουν στόν καθένα μας τήν ἡμέρα τοῦ προσωπικοῦ μας θείου φωτισμοῦ, τῆς υἱοθεσίας μας ἀπό τόν Θεό, τῆς εἰσόδου μας στήν Ἐκκλησία διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος.
Ἐνδυθήκαμε τόν Χριστό μέ τό Ἅγιο Βάπτισμα. Λάβαμε τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τό Ἅγιο Χρῖσμα. Ἔχουμε χρέος ἔναντι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ νά πορευόμαστε ἀναλόγως τῆς θεϊκῆς μας κλήσεως, μέ τήν μετάνοια τήν ὁποία ὁ Κύριος μᾶς ζήτησε σήμερα στό Εὐαγγέλιο, λέγοντας: «Μετανοεῖτε διότι ἔχει ἔρθει ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν».
Ἀξιοποιώντας λοιπόν τίς εὐκαιρίες, πού μᾶς παρέχει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἄς καθαριζόμαστε ἀπό τήν ἁμαρτία, με τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας κι Ἐξομολογήσεως, τό ὁποῖο λέγεται και δεύτερο βάπτισμα, ὥστε τηρώντας τόν θεοφιλῆ τρόπο διαβίωσης καί κοινωνώντας τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, νά παραμένουμε ἑνωμένοι στό Σῶμα Του, τήν ἁγία μας Ἐκκλησία γιά τη σωτηρία μας. Ἀμήν.