«Ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ» Κυριακή 07 Ἰανουαρίου 2024 – Σύναξη τοῦ Τιμίου Προδρόμου (Ἰω. α΄ 29-34)
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἡ δεύτερη ἡμέρα κάθε δεσποτικῆς ἑορτῆς εἶναι ἀφιερωμένη στό Πρόσωπο, τό ὁποῖο ὑπούργησε δηλαδή διακόνησε τό ἑορταζόμενο γεγονός. Γιά τόν λόγο αὐτό, ἡ σημερινή ἡμέρα, δέυτερη μετά τά Θεοφάνεια, εἶναι ἀφιερωμένη στό τίμιο Πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, ὁ ὁποῖος βάπτισε τόν Σωτῆρα μας Χριστό στόν Ἰορδάνη, γεγονός πού ἑορτάσαμε χθές καί θά ἑορτάζουμε μέχρι τήν ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς στίς 14 Ἰανουαρίου.
Οἱ Προφῆτες Ἠσαΐας καί Μαλαχίας ἀναφέρονται, αἰῶνες πρίν, μέ θαυμαστές λεπτομέρειες στήν προδρομική παρουσία καί τό ἔργο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου. Ὁ Ἠσαΐας ἀναφέρει τό γνωστό χωρίο «φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ· ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν»(Μ΄3), ἐνῶ ὁ Μαλαχίας γράφει: «Ἰδοὺ ἐγὼ ἐξαποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου καὶ ἐπιβλέψεται ὁδὸν πρὸ προσώπου μου» (Γ΄1). Γιά τόν Τίμιο Πρόδρομο ὅμως προφήτευσε κι ὁ πατέρας του, ὁ Ζαχαρίας, λέγοντας: «Καὶ σύ, παιδίον, θά ὀνομαστεῖς προφήτης τοῦ ὑψίστου Θεοῦ· γιατί θά προπορευθεῖς τοῦ Κυρίου γιά νά ἐτοιμάσεις τίς ὁδούς του» (βλ. Λουκ. α΄76)
Οἱ ἱεροί Εὐαγγελιστές ὁμιλοῦν ἐπίσης διεξοδικῶς γιά τήν παρουσία τοῦ Τιμίου Προδρόμου στήν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνου. Ἐκεῖ ὁ Τίμιος Πρόδρομος κατοικοῦσε καί ἐνδιαιτᾶτο, τρεφόμενος μέ μέλι ἄγριο καί ἀκρῖδες, εἴτε ἐννοήσουμε τά ἔντομα ἤ τίς ἄκρες ἀπό τά χόρτα, ὅπως λένε οἱ Πατέρες. Ὁ Τίμιος Πρόδρομος ἀνέδειξε τήν ἔρημο ὡς τό μεγάλο σχολεῖο τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Ἐκεῖ κατά τήν παράδοση διδάχθηκε ἀπό τόν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ τίς μετάνοιες καί τήν νοερά προσευχή, ἐγκαινιάζοντας, κατά κάποιο τρόπο, τό δρόμο γιά τήν ἀσκητική ζωή τῆς ἐρήμου, πού λάμπρυναν ἀργότερα μεγάλες μορφές, ὅπως οἱ Ἅγιοι Ἀντώνιος, Εὐθύμιος, Παῦλος ὁ ἁπλοῦς, Γεράσιμος Ἰορδανίτης, ἡ Ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία καί ἄλλοι. Ἐκεῖ στήν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνου, ὁ Τίμιος Πρόδρομος δίδασκε τούς ἀνθρώπους, πού τόν ἐπισκέπτονταν καί τούς βάπτιζε τό βάπτισμα τῆς μετανοίας, γιά νά συγχωρηθοῦν οἱ ἁμαρτίες τους, ὥστε μέ καθαρή τήν καρδιά νά ἀναγνωρίσουν τόν Χριστό καί νά Τόν ἀκολουθήσουν. Ἀπό τήν ἔρημο ἔλεγξε καί τόν Βασιλιᾶ Ἡρώδη καί ἐξαιτίας αὐτοῦ συνελήφθη, φυλακίσθηκε καί ἀποκεφαλίσθηκε, ὅπως περιγράφει ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος.
Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς ἐπίσης διασώζει ἕνα πολύ σπουδαῖο τμῆμα τῆς διδασκαλίας του τιμίου Προδρόμου, τό ὁποῖο ἀκούσαμε αὐτές τίς ἡμέρες ὡς εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς ἑνάτης (θ΄) ὥρας καί τοῦ Ἑσπερινοῦ τῶν Θεοφανείων. Στό τρῖτο κεφάλαιο τοῦ Εὐαγγελίου του γράφει, πώς ὅταν τά πλήθη τῶν ἀνθρώπων τόν ρωτοῦσαν τί νά κάνουμε γιά νά σωθοῦμε, Ἐκεῖνος τόνιζε τήν φιλανθρωπία λέγοντας: «Αὐτός πού ἔχει δύο χιτῶνες, ἄς δώση τόν ἕνα σ’ ἐκεῖνον πού δέν ἔχει κι ἐκεῖνος πού ἔχει τροφές, ἄς κάνει τό ἴδιο». Καί στούς τελῶνες ποῦ πῆγαν νά βαπτιστοῦν, τούς συμβούλευε νά εἶναι δίκαιοι, λέγοντας «Μήν εἰσπράττετε τίποτε παραπάνω ἀπό ἐκεῖνο, πού ἔχει ὁρισθῆ ἀπό τόν νόμον». Καί στούς στρατιῶτες πού τόν ρωτοῦσαν, τούς συμβούλευε νά μήν κάνουν κατάχρηση τῆς θέσης τους καί τῶν δικαιωμάτων τους εἰς βάρος τῶν ἄλλων, λέγοντας: «κανένα νά μή συκοφαντήσετε, κανένα νά μή ἐκφοβήσετε μέ ἀπειλές, διά νά τοῦ ἀποσπάσετε χρήματα, καί νά ἀρκεῖσθε στόν μισθόν σας». Συμβουλές βεβαίως πού εἶναι χρήσιμες καί γιά ἐμᾶς, ἀφοῦ τονίζεται ἡ ἀγάπη, ἡ φιλανθρωπία, ἡ δικαιοσύνη, ὁ ἀλληλοσεβασμός, ἡ ὑπευθυνότητα καί ἡ ἐγκράτεια, ἀρετές πού πρέπει νά συγκροτοῦν τή ζωή μας.
Ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης ἀξιοποιεῖ τό γεγονός, ὅτι χρημάτισε μαθητής του καί σήμερα ἀκούσαμε νά μᾶς πληροφορεῖ γιά τήν πλέον σημαντική διακήρυξη τοῦ Τιμίου Προδρόμου σχετικῶς μέ τόν Χριστό. Στό πρῶτο κεφάλαιο τοῦ Εὐαγγελίου του γράφει, πώς μετά τό βάπτισμα τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος εἶδε τόν Χριστό νά ἔρχεται πάλι πρός αὐτόν καί ἀναφώνησε: «Αὐτός εἶναι ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ, πού σηκώνει ἐπάνω του ὅλη τήν ἁμαρτία τοῦ κόσμου»(Ἰωάν. α΄29) Τό ἴδιο ἀκριβῶς συνέβη καί τήν ἑπομένη ἡμέρα, ὅπου πάλι ὅταν ὁ Χριστός πέρασε κοντά ἀπό τόν Ἰωάννη, ἐκεῖνος τόν ἔδειξε μέ τό χέρι του καί πάλι εἶπε: «αὐτός εἶναι ὁ ἀμνός τοῦ Θεοῦ» (Ἰωάν. α΄36).
Ὁ Τίμιος Πρόδρομος ὀνομάζει τόν Χριστό, Ἀμνό τοῦ Θεοῦ, ἐπαληθεύοντας τόν Προφήτη Ἠσαΐα, ὁ ὁποῖος ἀναφερόμενος προφητικά στή σταυρική Του θυσία, τήν ὁποία ὑπέστη ἀδιαμαρτύρητα καί μέ τή θέλησή του γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου, γράφει στόν στίχο 7 τοῦ κεφ. 53 τοῦ βιβλίου του: «ὡς πρόβατον ὁδηγήθηκε στή σφαγή καί ὡς ἀμνός ἔναντι ἐκείνου που τόν θυσιάζει ἄφωνος, ἔτσι ἀκριβῶς χωρίς νά ἀνοίγει τό στόμα του».
Καταλαβαίνουμε λοιπόν πώς ὁ Τίμιος Πρόδρομος σέ αὐτό τό σημεῖο κάνει τήν σύνδεση τῆς προφητείας τοῦ Ἠσαΐα μέ τήν παρουσία τοῦ προφητευόμενου Χριστοῦ. Μάλιστα δέν ἐπαληθεύει ἁπλά τήν προφητεία, πού εἰπώθηκε 800 χρόνια πρίν, ἀλλά κι ἐκεῖνος μέ τή σειρά του προφητεύει, τί ἔμελλε νά συμβεῖ τρία χρόνια μετά, μέ τή σταύρωση τοῦ Χριστοῦ. Διότι ὁ Χριστός, ὄντας ὁ μόνος ἀναμάρτητος, πῆρε ἐπάνω του τήν ἁμαρτία τοῦ κόσμου καί τήν κάρφωσε στόν Σταυρό. Ἐξουδετέρωσε μέ τή σταύρωσή Του τή δύναμη τοῦ διαβόλου καί τήν δυναμική τῆς ἁμαρτίας, δίνοντας στόν κάθε ἄνθρωπο τή δυνατότητα τῆς σωτηρίας του, ἐπί τῇ βάσει πάντοτε τῆς ἐλεύθερης ἐπιλογῆς του, δηλαδή ἄν θέλει νά σωθεῖ.
Ἡ Ἐκκλησία μας στάθηκε μέ μεγάλη εὐλάβεια σέ αὐτήν τήν ὀνομασία Ἀμνός καί τοῦτο φαίνεται σέ τρεῖς τουλάχιστον περιπτώσεις.
Πρῶτον: ἀρκεῖ νά σκεφθοῦμε, πώς ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας ὡς Ἀμνό ὀνομάζει τό τετράγωνο τμῆμα τοῦ ἄρτου, τό ὁποῖο τοποθετεῖται πάνω στό ἅγιο Δισκάριο γιά νά μεταβληθεῖ στή διάρκεια τῆς θείας Λειτουργίας σέ σῶμα Χριστοῦ. Μάλιστα δέ, ὅταν ὁ Ἱερέας στή διάρκεια τῆς ἁγίας Προσκομιδῆς ἐξάγει ἀπό τό πρόσφορο αὐτό τό τετράγωνο τμῆμα, πού ἔχει τήν ἐπιγραφή ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ, λέει ἀκριβῶς τά ἴδια λόγια τοῦ Προφήτη Ἠσαΐα, ὅπως τά προαναφέραμε καί ὀνομάζει τόν ἄρτο Ἀμνό.
Δεύτερον: στήν Δοξολογία πού ψάλλεται στό τέλος τοῦ Ὄρθρου καί πρίν ξεκινήσει ἡ θεία Λειτουργία, ἐκεῖ ψάλλουμε: «Κύριε ὁ Θεός, ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ, Ὁ Υἱός τοῦ Πατρός, ὁ αἴρων τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, ἐλέησον ἡμᾶς ὁ αἴρων τάς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου»
Τρῖτον: ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος ἄμεσα καί ἔμμεσα ἐπαλήθευσε τήν ὀνομασία Ἀμνός. Ἐμμεσα διότι δύο φορές ἔδωσε τή δυνατότητα στόν Τίμιο Πρόδρομο νά τόν ἀποκαλέσει ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων Ἀμνό τοῦ Θεοῦ, χωρίς νά τό ἀλλάξει. Ἄμεσα διότι στό κεφ. 5 τῆς Ἀποκάλυψης τοῦ Ἰωάννου, ὁ Ἴδιος ἐμφανίζεται ὡς ἐσφαγμένον Ἀρνίον, δηλαδή ὡς ἀρνί, πού ἐνῶ εἶναι σφαγμένο καί τρέχουν τά αἵματα ἀπό τόν λαιμό του, ἐντούτοις αὐτό ὄχι μόνο ζεῖ, ἀλλά καί θριαμβεύει. Ἀκριβῶς ἔτσι κι ὁ Χριστός, ἐνῶ σφαγιάστηκε πάνω στόν Σταυρό, ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, ζεῖ ὡς ὁ ἀρχηγός τῆς Ζωῆς, θριάμβευσε καί θριαμβεύει, διατηρώντας ἐμφανῆ τά σύμβολα τοῦ πάθους Του, δηλαδή τίς πληγές Του, τήν λογχευμένη πλευρά Του καί τίς τρῦπες ἀπό τά καρφιά στά ἄχραντα χέρια καί τά πόδια Του.
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Στό εἰκονοστάσιο τῶν ἱερῶν Ναῶν μας, τό τέμπλο, ὅπως τό λέμε, πάντοτε δίπλα στήν δεσποτική εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, ὑπάρχει ἡ εἰκόνα τοῦ Τιμίου Προδρόμου γιά δύο λόγους: α) ἐπειδή ἐκεῖνος κατά τό ἐγκώμιο τοῦ Κυρίου εἶναι ὁ μεγαλύτερος καί σπουδαιότερος ἄνδρας πού γεννήθηκε ποτέ ἀπό γυναῖκα καί β) γιά νά μᾶς δείχνει πάντοτε τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, τόν Ἀμνό τοῦ Θεοῦ, πού σήκωσε πάνω του τίς ἁμαρτίες μας, τίς κάρφωσε στόν σταυρό καί μᾶς ἐλευθέρωσε ἀπό τόν διάβολο, ὥστε νά ἀτενίζουμε μέ εὐγνωμοσύνη στό, Θεάνθρωπο Κύριο καί μέ χαρά νά ἀποδυόμαστε στόν πνευματικό μας ἀγῶνα, γιά τήν σωτηρία, πού Ἐκεῖνος ὡς Ἀμνός τοῦ Θεοῦ μᾶς χάρισε μέ τήν θυσία Του. Ἀμήν.