ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ κ.κ. ΕΥΣΕΒΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΩΝ 100 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Αγαπητά μου παιδιά,
Συμπληρώνεται φέτος ένας αιώνας από τότε που οι Σάμιοι διεκδίκησαν δυναμικά και πέτυχαν την ένωση του νησιού μας με το ελεύθερο ελληνικό κράτος, με την Μητέρα Ελλάδα, εκπληρώνοντας τον εθνικό πόθο των αγωνιστών του 1821. Όπως και τα ίδια τα κείμενα της εποχής επισημαίνουν, ο πολιτικός αρχηγός της σαμιακής επανάστασης Θεμιστοκλής Σοφούλης ολοκλήρωσε τότε το έργο του Λογοθέτη Λυκούργου, ολοκληρώνοντας παράλληλα και το έργο που οι πρόγονοί μας είχαν αρχίσει κατά την εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση του 1821, και είχαν θεμελιώσει με το αίμα και τη θυσία τους.
Τα ιστορικά γεγονότα της εποχής είναι γνωστά σε όλους μας, και από τους ετήσιους εορτασμούς της επετείου της ένωσης, επί έναν αιώνα τώρα. Εκείνο όμως που σπανιότερα σημειώνεται είναι τα ηθικά και εθνικά διδάγματα που μπορούμε να αντλήσουμε από την ηρωϊκή εκείνη εποχή. Διδάγματα ερμηνευτικά της ιστορικής εκείνης συγκυρίας αλλά και χρήσιμα για την οριακή και κρίσιμη περίσταση την οποία βιώνουμε.
Το πρώτο μήνυμα των γεγονότων της ένωσης του 1912 είναι η ενότητα του λαού. Το θαύμα εκείνο της επιβολής του θελήματος και της ικανοποίησης των δικαίων του λαού ενός μικρού νησιού απέναντι στις αντίθετες προβλέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής οφείλεται στο ότι οι συμπατριώτες μας ήταν ενωμένοι και αποφασισμένοι, γι' αυτό και δικαιώθηκαν. Αυτό επίσης δείχνει και την δύναμη που αντλούν οι λαοί όταν υποστηρίζουν τα δίκαια αιτήματά τους, όπως ακριβώς συνέβη και κατά τη σαμιακή επανάσταση του 1912 : Οι Σάμιοι ενωμένοι, αντλώντας δύναμη από το δίκαιο αίτημά τους, κατάφεραν πράγματα φαινομενικά ακατόρθωτα, ακριβώς επειδή ήταν ενωμένοι και πίστευαν στην επιτυχία του κοινού στόχου τους.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα έχει να κάνει με την εμμονή των αγωνιστών του 1912 στην παράδοση του Γένους. Στον αγώνα εκείνο πρωτοστατούσε η Εκκλησία, και ακολουθούσε ο πιστός λαός του Θεού. Τόσο σε εθνικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο, οι πρωταγωνιστές της ένωσης της Σάμου με την Ελλάδα πίστευαν στο Θεό και ακολουθούσαν τα κελεύσματα της Εκκλησίας, η οποία ανέλαβε σε μεγάλο βαθμό την πνευματική καθοδήγηση και την διεθνοποίηση του σαμιακού προβλήματος, οδηγώντας στην τελική ευτυχή λύση και ευλογώντας την ένωση και την ελληνική σημαία. Στο επίπεδο αυτό μάλιστα μέγιστη υπήρξε η συμβολή τόσο του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄, όσο και του τότε Μητροπολίτη Σάμου και Ικαρίας Κωνσταντίνου Α΄ του Βοντζαλίδη.
Το τρίτο χρήσιμο συμπέρασμα των ιστορικών εκείνων γεγονότων σχετίζεται με την υπομονή και την επιμονή των Σαμίων στην διεκδίκηση των προαιωνίων πόθων τους. Παρά την δυσμενή τελική έκβαση του αγώνα του 1821, παρά την επιβολή του καθεστώτος της Ηγεμονίας της Σάμου, από το 1834 ως το 1912, οι πρόγονοί μας δεν ολιγοψύχησαν, ούτε ολιγώρησαν. Προσηλωμένοι στο καθήκον έμειναν σταθεροί επί γενεές ολόκληρες στην εθνική, θρησκευτική και πολιτισμική τους ταυτότητα, αγωνίστηκαν για την επακριβή τήρηση των προνομίων του ηγεμονικού καθεστώτος, και τα χρησιμοποίησαν καταλλήλως, ώστε να οδηγηθούν στην ευτυχή κατάληξη της ενώσεως του 1912, δικαιώνοντας τους προγόνους τους και τις θυσίες τους.
Αγαπητά μου παιδιά,
Στις κρίσιμες περιστάσεις που βιώνει το έθνος μας, τα συμπεράσματα αυτά μπορούν να φανούν πολλαπλώς χρήσιμα. Η ενότητα, η πίστη στις παραδόσεις, η υπομονή και η επιμονή, η απαντοχή στην πίστη των προγόνων μας, η εμμονή στην παράδοση και η παραμονή μας κοντά στην Εκκλησία μπορούν να αποτελέσουν σωτήρια και αποτελεσματικά μέσα για την υπέρβαση της κρίσης, πέρα από οικονομικά μεγέθη και τεχνοκρατικές αναλύσεις. Και τούτο επειδή, όπως πολλές φορές και με διάφορες ευκαιρίες έχουμε τονίσει, η κρίση αυτή είναι πρωτίστως πνευματική και κρίση ταυτότητας και τρόπου ζωής, και δευτερευόντως κρίση οικονομική.
Αν λοιπόν σε κάτι μπορεί να μας φανεί πραγματικά λυσιτελής ο εορτασμός της επετείου των εκατό χρόνων από την ένωση της Σάμου με το ελληνικό κράτος, αυτό είναι ο φρονηματισμός μας κατά το παράδειγμα των προγόνων μας που αγωνίστηκαν για να επιτύχουν την ένωση, η συμμόρφωσή μας προς το παράδειγμά τους και προς τις εσώτερες προϋποθέσεις του τιτάνιου έργου τους, και η σύμπλευση της πορείας μας με το δικό τους επίτευγμα.
Μόνον έτσι ο εορτασμός της ιστορικής επετείου θα έχει ουσιαστικό νόημα, θα επιδράσει θετικά στο παρόν και στο μέλλον μας, θα δικαιώσει τους πανηγυρικούς λόγους και τις σχετικές τελετές και θα δώσει όραμα και προοπτική στην ύπαρξή μας, αλλά και στην πορεία των παιδιών και των απογόνων μας. Τώρα, που περισσότερο από κάθε άλλη φορά η σωτηρία της πατρίδος έγκειται στη δική μας προσπάθεια, το παράδειγμα των αγωνιστών του 1912 είναι όχι μόνο επίκαιρο, αλλά και ουσιαστικά και δραστικά ζωντανό μπροστά μας. Η αξιοποίησή του, ώστε οι εορτασμοί μας να δικαιωθούν, εξαρτάται από τις δικές μας επιλογές.
Μετ' εὐχῶν καί πατρικῆς ἀγάπης
Ὁ Ἐπίσκοπός σας
+ Ο ΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΙΚΑΡΙΑΣ ΕΥΣΕΒΙΟΣ