ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σάμου καί Ἰκαρίας κ.κ. Εὐσεβίου διά τόν ἑορτασμόν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὡς Προστατῶν τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων
Ἀγαπητοί μου Πατέρες καί Ἀδελφοί,
Μέ θλίψη καί ἔντονο προβληματισμό πληροφορηθήκαμε τήν ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας, Ἔρευνας καί Θρησκευμάτων νά θεσπίσει τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ὡς «ἀργία», ἡ ὁποία ὅμως δέν θά περιέχει οὔτε ἐκκλησιασμό τῶν Μαθητῶν, ἀλλά οὔτε καί τήν πραγματοποίηση, ἔστω κάποιας, τιμητικῆς ἐκδήλωσης μέ ἀναφορά στή ζωή καί τό ἔργο τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὡς Προστατῶν τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων καί τῆς Παιδείας μας.
Καί διερωτώμεθα; Ποιά εἶναι ἄραγε ἡ σκοπιμότητα μιᾶς τέτοιας ἀπόφασης;
Σέ τί ὠφελεῖ ἡ θέσπιση μιᾶς «ἀργίας» μέ θρησκευτική ἀφορμή, ὅταν αὐτή δέν γίνεται γιά νά διευκολυνθεῖ ὁ ἐκκλησιασμός διδασκόντων καί διδασκομένων ἤ τῆς συμμετοχῆς τους σέ μιά ἐκδήλωση πνευματικοῦ περιεχομένου, γιά τόν ρόλο πού διαδραμάτισαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες στήν παιδεία καί τόν πολιτισμό τοῦ Ἔθνους μας;
Ἤ ἀκόμη σέ τί θά ἔβλαπτε ὁ Ἐκκλησιασμός καί ἡ συμπροσευχή ὅλων, ἀφ’ ᾗς στιγμῆς μάλιστα ἔχει ὁρισθεῖ νά ἀναπέμπεται καί εἰδική δέηση γιά τόν θεῖο φωτισμό καί τήν ἄνωθεν ἐνίσχυση τῶν Μαθητῶν, τῶν Καθηγητῶν τους, τῶν Γονέων καί Κηδεμόνων τους καί ὅλων ὅσων συντελοῦν στήν πνευματική συγκρότηση τῶν Νεοελλήνων;
Εἰλικρινά λυπούμαστε, διότι ἀδυνατοῦμε νά ἑρμηνεύσουμε μιά τέτοια ἀπόφαση καί νά κατανοήσουμε ἀκόμη τά κίνητρά της! Μᾶς στενοχωρεῖ δέ, ἡ θλιβερή διαπίστωση, ὅτι μετά ἀπό τήν ἀλλοίωση τοῦ ὀρθοδόξου χαρακτῆρα τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, πού, παρά τίς ἀντιδράσεις μας, ἐπέφερε στά Σχολεῖα μας τό Ὑπουργεῖο Παιδείας μέ τά νέα βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν, τώρα ἐπιχειρεῖ ἐκ νέου νά ἀποκόψει τούς Νέους μας ἀπό τήν ἐκκλησιαστική κοινωνία, ἐπισημοποιώντας τόν ἤδη κατά τά τελευταῖα χρόνια ἀποδυναμωμένο σύνδεσμο τῶν Σχολείων μέ τήν ἐκκλησιαστική ζωή.
Ἡ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας κατ΄ ἀρχήν ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τό μόλις περυσινό προεδρικό διάταγμα ΠΔ 79/2017, πού ἀναφέρει, ὅτι «ἡ εορτή των Τριῶν Ἱεραρχῶν περιλαμβάνεται στίς ἡμέρες, πού πραγματοποιούνται Ἑορταστικές ἐκδηλώσεις στά σχολεῖα καί κατά τήν κρίση τους ἐκκλησιασμός».
Ὅμως πέρα ἀπό τήν πνευματική βλάβη, πού προκαλεῖται καί εἶναι ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς σημασίας, ἡ ἀπόφαση αὐτή τοῦ Ἀξιοτίμου κ. Ὑπουργοῦ Παιδείας, ἀποτελεῖ καί κατάφωρη παραβίαση τοῦ Συντάγματος τῆς Πατρίδος μας, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο, στό ἄρθρο 16 παράγραφος 2, ὡς σκοπός τῆς Παιδείας στήν Ἑλλάδα ἀναφέρεται ρητά μετάξύ ἄλλων ἡ ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς συνείδησης, σέ συνδυασμό μάλιστα καί μέ τό 201 Προεδρικό Διάταγμα τοῦ 1998 (παρ. 8 του άρθρου 13 του Π.Δ. 201/1998) (ΦΕΚ 161 Α΄/13-7-1998), περί «Ἐκκλησιασμοῦ Μαθητῶν», ὅπου ὁ ἐκκλησιασμός ἀναφέρεται ὡς ἀναφαίρετο δικαίωμά τους.
Γιά τήν ἱστορία ἐπιθυμοῦμε νά ἀναφέρουμε, ὅτι ὁ κοινός ἑορτασμός τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στίς 30 Ἰανουαρίου θεσπίσθηκε ἤδη στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπό τόν 11ο αἰῶνα. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας τιμώντας ἀπό κοινοῦ τίς μεγάλες καί ἐξέχουσες φυσιογνωμίες τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί τοῦ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, πού λάμπρυναν μέ τό πνευματικό τους ἀνάστημα τό στερέωμα τῆς Ἑλληνοχριστιανικῆς Παιδείας, ἀναδεικνύει τόν θαυμαστό καί ἀπαράμιλλο συνδυασμό τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος καί πολιτισμοῦ μέ τήν ὀρθόδοξη χριστιανική πίστη καί ζωή. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ὑπῆρξαν ἡ ἁπτή ἀπόδειξη τοῦ λόγου τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος, ὅταν ζήτησαν νά τόν συναντήσουν οἱ Ἕλληνες, εἶπε: «Νῦν ἐδοξάσθη ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου» (Ἰω. ιγ 31)
Ἔκτοτε, ἀκόμη καί μέσα στά ζοφερά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, ἡ ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἐθεωρεῖτο ὡς ἡ γιορτή τῆς Ἑλληνικῆς Παιδείας. Αὐτός ὁ συλλογισμός ἀποδεικνύεται εὐχερῶς, ἄν σκεφθοῦμε, ὅτι τόσο στή Σάμο καί κυρίως στήν Ἰκαρία, στή διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας χτίσθηκαν Ἐνοριακοί Ναοί πρός τιμήν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, μεμονωμένα ἤ ἀπό κοινοῦ. Ὅπως ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ο Χρυσόστομος στό Καρλόβασι, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος στό ὁμώνυμο χωριό τῆς Ἰκαρίας καί στό Μαυρικάτο Ἰκαρίας, ἤ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Θεολόγος Γλαρέδου Ἰκαρίας καί ἀνάμεσά τους ὁ πρῶτος Ἐνοριακό Ναός στόν Ξυλοσύρτη Ἰκαρίας πρός τιμήν καί τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἕνας ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων Ναῶν τῆς Μητροπολιτικῆς μας περιφερείας.
Σύμφωνα λοιπόν μέ αὐτή τήν μεγάλη ἀλήθεια καί τήν πραγματική τιμή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀπό μέρους τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων, ἡ Σύγκλητος τοῦ Ἐθνικοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἐπαλήθευσε τόν ἑορτασμό καί μέ ἀπόφασή της το 1841 θέσπισε, νά θεωρεῖται ἡ ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στίς 30 Ἰανουαρίου ὡς ἡ ἑορτή τῶν ἑλληνικῶν Γραμμάτων, ἀπόφαση τήν ὁποία περιέβαλε μέ σχετική Νομοθεσία καί ἡ Πολιτεία ἀργότερα.
Ἐπαναλαμβάνουμε, ὅτι τό σκεπτικό τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων, παράλληλα πρός τήν ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἑδράζεται στό γεγονός ὅτι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, μέ τόν τρόπο του ὁ καθένας, συνέζευξαν ἄριστα τήν Ἑλληνική μόρφωση καί παιδεία μέ τήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική πίστη καί ζωή.
Ἡ ἀξία καί ἡ σπουδαιότητα τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὡς Ἐφόρων καί Προστατῶν τῶν Ἑλληνικῶν Γραμμάτων καί κατ’ ἐπέκτασιν τῶν ἁπανταχοῦ τῆς γῆς Ἑλλήνων μαθητῶν καί διδασκάλων, κάθε ἐκπαιδευτικῆς βαθμίδος, ἐμφαίνεται καί ἀπό ἕνα ἀπόσπασμα τοῦ λόγου τοῦ καθηγητοῦ καί συγγραφέως τῆς Ἱστορίας τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, Κωνσταντίνου Παπαρηγόπουλου, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ ἔτους 1881 στό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν, ὅπου ὑπογραμμίζει: «Ὁ νεώτερος Ἑλληνισμός ταυτίσας τήν ἑορτήν τῶν Γραμμάτων μετά τῆς ἑορτῆς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἀπέδειξε πόσο εὐκρινῆ εἶχε τήν συνείδησιν τοῦ χαρακτῆρος, δι’οὗ ἠθέλησε νά περιβάλῃ τήν ἐθνικήν ἡμῶν ἐκπαίδευσιν, καθ’ ὅτι παιδεία καί πίστις, πίστις καί παιδεία, ὑπῆρξαν οἱ δύο πόλοι περί οὕς ἔδει νά στρέφεται ἡ πνευματική καί ἐθνική ἡμῶν διάπλασις».
Ἀγαπητοί μου,
Γιά τούς λόγους αὐτούς καί πολλούς ἀκόμη, πού δέν χωροῦν σέ μία ἐγκύκλια ἀνακοίνωση, παρακαλοῦμε καί προτρέπουμε τούς Μαθητές, τούς Γονεῖς καί Κηδεμόνες τους, ἀλλά καί τούς Ἐκπαιδευτικούς ὅλων τῶν Βαθμίδων νά ἀξιοποιήσουν τήν «ἀργία», πού θέσπισε γιά χάρη τους ὁ Ὑπουργός Παιδείας μέ ἐκκλησιασμό στούς κατά τόπους Ἱερούς Ναούς, ὥστε νά προσευχηθοῦμε ὅλοι ζητώντας τήν χάρη καί τόν φωτισμό τοῦ Θεοῦ, μέ τίς πρεσβεῖες τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί νά ἀκούσουμε καί ἕνα λόγο γιά τό λαμπρό βίο, τήν ξακουστή πολιτεία καί τήν ἀδιαμφισβήτητη προσφορά τους στόν ἑλληνορθόδοξο Πολιτισμό μας καί μάλιστα φέτος διά τῆς ὑπ’ ἀριθμ. 5565/2705/21-12-2017 Ἐγκυκλίου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.
Σέ ὅλους τούς Ἱερούς Ναούς μας, ἰδίως ὅπου ὑπάρχουν σχολικά συγκροτήματα, θά τελεσθεῖ πανηγυρική θεία Λειτουργία, στό τέλος τῆς ὁποίας θά γίνει, ὅπως κάθε χρόνο καί εἰδική προσευχή γιά τόν ἄνωθεν φωτισμό τῶν διδασκόντων καί διδασκομένων στά Σχολεῖα τῶν ἀκριτικῶν μας Νησιῶν.
Ὁ τιμητικός ἑορτασμός τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀπό μέρους ὅλων καί ἰδίως τῶν Μαθητῶν δέν εἶναι μόνο ἐποφειλομένη τιμή γιά τήν ἐπίτευξη τῆς ἀπό αἰώνων ἁρμονικῆς συνύπαρξης Ἑλληνισμοῦ καί Ὀρθοδοξίας, ἀλλά καί χρέος ἱερό πρός τήν Πίστη καί τήν Πατρίδα μας, ὡς Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων καί πρός ἐπίτευξιν συγκροτημένης καί ἄρτιας ἐγκυκλοπαιδείας.
Μετά τῆς ἐν Χριστῶ ἀγάπης καί εὐχῶν
Ὁ Μητροπολίτης
^ Ὁ Σάμου καί Ἰκαρίας Εὐσέβιος