«Τό Σαρανταλείτουργο τῆς σωτηρίας μας» Κυριακή 19 Νοεμβρίου 2023 - Θ΄ Λουκᾶ (Λουκ. ιβ΄ 16-21)
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν παρελθοῦσα Τετάρτη 15η Νοεμβρίου εἰσήλθαμε στήν περίοδο τῆς προετοιμασίας μας, γιά τήν ὑποδοχή τῆς μεγάλης δεσποτικῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων, ἡ ὁποία διαρκεῖ 40 ἡμέρες.
Τά κύρια χαρακτηριστικά τῆς προετοιμασίας αὐτῆς τῆς Τεσσαρακοστῆς γιά τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς δέν εἶναι ὁ στολισμός, τά δῶρα καί οἱ διάφορες ἐκδηλώσεις, πού συνηθίζει ὁ κόσμος. Ἡ Ἐκκλησία γιά τήν προετοιμασία μας προτρέπει σέ νηστεία καί ἐντέλλεται τήν συχνή ἤ καί καθημερινή, ὅπου εἶναι δυνατόν, τέλεση τῆς θείας λειτουργίας, ὥστε νά κοινωνοῦμε ὅσο τό δυνατόν περισσότερο.
Σέ αὐτή τήν περίοδο τῆς νηστείας ἐπιτρέπεται νά τρῶμε ψάρι, μέχρι καί τίς 17 Δεκεμβρίου ἐκτός βέβαια Τετάρτης καί Παρασκευῆς καί καλό θά ἦταν νά μήν ὑπάρχει καμμία διαφοροποίηση μεταξύ τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν. Ὅταν ἡ Ἐκκλησία θεσμοθετεῖ τήν νηστεία καί καθορίζει τό πῶς καί τό τί τῆς νηστείας, τότε ὁ εὐσεβῆς Χριστιανός ὑπακούει γιά τή σωτηρία του, ἐμπιστεύεται τήν Ἐκκλησία. Νηστεύει κανονικά, κατά τήν δύναμη καί τίς ἀνάγκες του ὡς πρός τήν τροφή καί ὅσο δυνατόν καλύτερα ὡς πρός τήν πνευματική του διάσταση, χωρίς νά ψάχνει ἀφ’ἑαυτοῦ του, ἄν καί κατά πόσον θά ἔπρεπε νά νηστεύει κατ’ αὐτές τίς ἡμέρες καί ἄλλα συναφῆ ἐρωτήματα.
Ἡ νηστεία τῆς τροφῆς μπορεῖ νά φαίνεται στά μάτια κάποιων ἐπουσιώδης ἤ εὐτελής ἤ ὡς μή ἀναγκαῖα, ὅμως ἀποτελεῖ τήν βάση γιά τήν πνευματική ζωή μαζί μέ τήν προσευχή, καθώς ἔτσι τό ὅρισε ὁ Κύριος, ἐφιστώντας ἐπανειλημένως τήν προσοχή μας. Ἐξάλλου ἄν κάποιος δέν καταφέρει νά ἐπιβάλει στόν ἑαυτό του τή νηστεία τῆς τροφῆς, δέν θά καταφέρει ποτέ νά ἐπιτύχει τήν νηστεία ἀπό τά πάθη καί τίς ἐφάμαρτες ἐπιθυμίες. Ἐπειδή λοιπόν ὁ Κύριος ὅρισε τόν πνευματικό ἀγῶνα μας νά βασίζεται στήν προσευχή καί τήν νηστεία, γι’ αὐτό ἡ νηστεία ὡς πνευματικό ἀγώνισμα δέν εἶναι αὐτοσκοπός, δηλαδή δέν νηστεύουμε ἁπλῶς γιά νά νηστεύουμε, ἀλλά ἡ προσπάθειά μας αὐτή συνοδεύεται πάντοτε ἀπό τήν εὐχαριστιακή συμμετοχή τῶν πιστῶν στή θεία Κοινωνία.
Γι’ αὐτό καί τελεῖται αὐτές τίς ἡμέρες τό ἱερό Σαρανταλείτουργο, ὅπως τό ἀποκαλοῦμε, ἐννοώντας τήν καθημερινή τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας ἕως καί τά Χριστούγεννα. Ἡ καθημερινή τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας εἶναι Ἀποστολική Παράδοση. Δηλαδή ἔρχεται ἀπό τούς ἁγίους Ἀποστόλους καί μᾶς συνδέει μέ αὐτούς. Εἶναι ὅπως ἡ νηστεία τῆς Τετάρτης, τῆς Παρασκευῆς καί τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, πού ἀποτελοῦν γιά ἐμᾶς ἀποστολικό πνευματικό κληροδότημα.
Στίς μέρες μας ἡ θεία Λειτουργία τελεῖται καθημερινά κυρίως στίς Ἱερές Μονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀλλά καί σέ Μοναστήρια καί ἐκτός αὐτοῦ, ὅπως καί σέ ὁρισμένες Ἐνορίες. Τό Σαρανταλείτουργο γενικά εἶναι μιά ἀκόμη περιθωριοποιημένη παράδοση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, ἐνῶ θά ἔπρεπε νά ἰσχύει τό ἀντίστροφο. Ἀπορροφημένοι ἴσως ἀπό τίς βιοτικές μέριμνες, δέν μᾶς ἀπασχολεῖ, τουλάχιστον ὅσο θά ἔπρεπε, ἡ αἰώνια ζωή, οὔτε ἡ δική μας, οὔτε τῶν δικῶν μας! Διότι τό ἱερό Σαρανταλείτουργο ἀφορᾶ κυρίως στήν συμπλήρωση τῆς ὅποιας ἐργασίας μας γιά τήν αἰωνιότητα, ὥστε αὐτή νά εἶναι ἐν Χριστῷ.
Σύμφωνα λοιπόν μέ τήν ὅ,τι παραλάβαμε ἀπό τούς Πατέρες μας, ὅταν κάποιος κοιμηθεῖ τόν ὕπνο τοῦ θανάτου, τότε ἐπιβάλλεται γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς του νά ἐπιτελεῖται τό ἱερό Σαρανταλείτουργο.
Μέ αὐτό τόν τρόπο συνοδεύουμε μέ τήν προσευχή μας καί μάλιστα μέ τήν ὑπέρτατη προσευχή τῆς τέλεσης τῆς θείας Λειτουργίας, τήν ψυχή τοῦ κεκοιμημένου στόν ἀγῶνα της κατά τήν περίοδο τῶν σαράντα ἡμερῶν, μέχρι νά καταταγῇ στόν προσωρινό τρόπο ὑπάρξεώς της, ὥς τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου μας. Μέ τήν καθημερινή τέλεση τῶν 40 θείων Λειτουργιῶν καί τήν ζωηρή μνημόνευση τοῦ ὀνόματος τοῦ κοιμηθέντος, παρακαλοῦμε τόν Χριστό νά συγχωρήσει τήν ψυχή καί νά τῆς δώσει ἀνάπαυση μαζί μέ τούς Δικαίους καί τούς Ἁγίους. Τοῦτο πολλές φορές ἐπετεύχθη, ὅπως ἔχει ἀποκαλύψει ὁ Κύριος στούς ἐκλεκτούς του. Ἡ μνημόνευση τῆς θείας Λειτουργίας βοηθεῖ πολύ τήν ψυχή τοῦ ἀποθανόντος ἰδίως τήν τρίτη ἡμέρα ἀπό τήν κοίμηση, τήν ἔνατη καί τήν τεσσαρακοστή, κατά τίς ὁποῖες ἡ ψυχή ἔρχεται νά προσκυνήσει τόν ἐνθρονο Χριστό καί νά λάβει, κατά τό τρίτο προσκύνημα τῆς τεσσαρακοστῆς ἡμέρας, τόν τρόπο τῆς ἀναμονῆς τῆς Δευτέρας Παρουσίας, στή μέση κατάσταση ψυχῶν, ὅπως ἀποκαλεῖται στήν θεολογική γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας μας.
Γι’ αὐτό τουλάχιστον τώρα, πού κατά παράδοσιν τελεῖται καθημερινά ἡ θεία Λειτουργία, ἄς προστρέξουμε νά λειτουργούμαστε, μνημονεύοντας ὀνόματα ζώντων καί πιό πολύ κεκοιμημένων, ἰδίως ἄν δέν ἔχουν ἐπιτελεσθεῖ οἱ διατεταγμένες θεῖες Λειτουργίες καί οἱ ἐπιμνημόσυνες δεήσεις γιά τήν ἀνάπαυσή τους. Ὅσοι ἀπέθαναν δέν μποροῦν πλέον νά προσευχηθοῦν, οὔτε μέ κάποιο τρόπο νά βοηθήσουν τόν ἑαυτό τους καί μόνο ἐμεῖς μποροῦμε νά τούς παράσχουμε ἀνάπαυση μέ τήν λειτουργική προσευχή τῆς Ἐκκλησίας μας καί μέ ἀγαθοεργίες στό ὄνομά τους.
Ἡ φιλανθρωπία βέβαια ἐξαρτᾶται κι ἀπό ἄλλους παράγοντες. Ἡ συμμετοχή μας ὅμως στή θεία Λειτουργία καί ἡ προσφορά τοῦ προσφόρου καί τοῦ νάματος, μέ τά ὀνόματα ζώντων καί κυρίως κεκοιμημένων, εἶναι στήν διακριτική εὐχέρεια ὅλων μας. Καί γιά νά μήν παρασύρει ὁ ἐχθρός σέ ἄλλες σκέψεις τόν λογισμό μας, ἐπισημαίνουμε, ὅτι γιά τό σαρανταλείτουργο, ὅπως καί γιά κάθε ἁπλή τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας δέν χρειάζονται χρήματα, παρά μόνον ἡ προσφορά τῶν τιμίων δώρων τῆς θείας Εὐχαριστίας καί ἀπαραιτήτως ἡ κατά δύναμιν παρουσία καί συμπροσευχή μας καί ἡ συμμετοχή στή θεία Κοινωνία.
Ἄν κάποιοι δίδουν χρήματα σκεπτόμενοι, ὅτι χρειάζονται γιά τήν πληρωμή τοῦ ἱερουργοῦ, ἁμαρτάνουν βλασφημώντας κατά τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ὅπως καί ὅσοι ζητοῦν νά λάβουν χρήματα γιά τήν ἐπιτελούμενη ἱερουργία (πρβλ. Λουκ. ιβ΄ 10). Ἡ ὅποια δωρεά μπορεῖ νά ἀποτελεῖ φιλότιμη καί αὐτοπροαίρετη ἀφορμή φιλανθρωπίας, ἀλλά ὄχι πληρωμή τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου! Ποτέ δέν μπορεῖ κανείς, οὔτε ὁλόκληρος ὁ κόσμος, ἄν πωληθεῖ, νά ξεχρεώσει μιά θεία Λειτουργία. Ἡ θεία Λειτουργία ἀξίζει περισσότερο κι ἀπό τήν ζωή μας, γιατί εἶναι ἡ ζωή τοῦ Χριστοῦ!
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἡ σημερινή εὐαγγελική περικοπή ἀφορᾶ στήν ἀήθη συμπεριφορά ἑνός πλουσίου, τόν ὁποῖον ὁ Κύριος ὀνομάζει ἄφρονα, γιά νά δηλώσει τήν ἀνοησία ἤ τήν ἀπερισκεψία, μέ τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος ἀποποιεῖται τήν σχέση του μέ τόν Θεό καί συμπεριφέρεται χωρίς τήν αἴσθηση τῆς κρίσης τοῦ Θεοῦ καί τῆς αἰώνιας ζωῆς, φροντίζοντας μόνο τί θά φάει, τί θά πιεῖ, πώς θά ντυθεῖ καί πώς θά διασκεδάσει, σάν καί ἡ ζωή μας νά τελειώνει στόν τάφο. Ἡ ζωή συνεχίζεται πέραν τοῦ τάφου. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι αἰώνιος. Ἔχει ἀρχή ἀλλά δέν ἔχει τέλος. Κι ἐδῶ πάνω στή γῆ βρίσκεται, ὄχι γιά νά ἀποκτήσει ὑλικά ἀγαθά, κτήματα καί χρήματα, ἀλλά γιά νά προετοιμάσει τήν αἰωνιότητά του, ὥστε νά ζεῖ μέ τόν Χριστό καί να πολιτογραφηθεῖ στήν Οὐράνια Βασιλεία Του. Ἄν ἐπιθυμοῦμε αὐτή τήν οὐράνια πολιτογράφηση τότε ὀφείλουμε νά λειτουργούμαστε συνεχῶς καί νά κοινωνοῦμε τόν Χριστό, ἐπιστέφοντας τήν νηστεία μας, τήν προσευχή μας καί τόν θεοφιλῆ τρόπο ζωῆς μας, πού σημαίνει νά ζοῦμε, ὅπως θέλει ὁ Θεός! Ὄχι μέ τήν ἀφροσύνη τοῦ κόσμου, ἀλλά μέ τή φρόνηση καί τή σοφία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἐπιλογή εἶναι δική μας. Ἀμήν.