«Προσοχή στά πνευματικῶς ἐπιζήμια ἔθιμα» Κυριακή 27 Αὐγούστου 2023 – Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Φανουρίου
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ὁ Ἅγιος Φανούριος τοῦ ὁποίου σήμερα τιμᾶται ἡ μνήμη παρέμενε ἄγνωστος γιά πολλούς αἰῶνες, ἄν καί εἶναι ἀπό τούς πιό ἀγαπητούς Ἁγίους σέ ὅλο τόν ἑλληνικό Λαό.
Ἔγινε γνωστός ἀπό τήν εὕρεση τῆς εἰκόνας του τόν 14ο αἰώνα μ.Χ. στή Ρόδο, κατά τίς ἀνασκαφές στό νότιο μέρος τοῦ παλαιοῦ τείχους. Ἐκεῖ βρέθηκε ἀρχαῖος ναός μέ πολλές κατεστραμμένες εἰκόνες καί μεταξύ αὐτῶν καί ἡ καλά διατηρημένη εἰκόνα ἐπί τῆς ὁποίας ὁ τότε μητροπολίτης Ρόδου Νεῖλος, προσπαθώντας νά διαβάσει τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου ἀντιλήφθηκε ἐπειδή ἦταν φθαρμένη ἡ γραφή πώς ἐπρόκειτο γιά ἕνα νέο Ἅγιο κι ἀπέδωσε τό ὄνομα Φανούριος, ἀφοῦ κι ὁ Ἅγιος φανερώθηκε μέ τρόπο θαυμαστό κάνοντας μέχρι σήμερα πολλά θαύματα.
Ὁ Ἅγιος Φανούριος μέσα στήν λαϊκή μας παράδοση μπλέχτηκε μέ τήν πίττα, πού φτιάχνουν πρός τιμήν του, ἡ ὁποία εἶναι μιά εὐλαβής συνήθεια, ἀλλά παρεισέφρησε λίγο ἄκομψα στή ζωή τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τά τελευταῖα χρόνια. Προσέλαβε διαστάσεις, οἱ ὁποῖες ξεφεύγουν ἀπό τήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα, ὥστε μέ τόν τρόπο πού ὑπάρχει, μᾶλλον βλάπτει, παρά ὠφελεῖ. Καί τοῦτο διότι ἀπό τήν μιά ὑποβαθμίζει τήν ὀρθόδοξη ζωή στήν πράξη κι ἀπό τήν ἄλλη ἐμβάλλει τόν πιστό σέ μιά σχέση "μαγική" μέ τόν Ἅγιο Φανούριο καί μέσῳ ἐκείνου μέ τόν Θεό.
Ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο δίνονται οἱ ὁδηγίες νά παρασκευαστεῖ (7 ὑλικά κλπ) καί ὁ λόγος, πού εἶναι, ἤ γιά νά βρεθοῦν ἀπωλεσθέντα ἀντικείμενα ἤ τό χειρότερο, γιά νά συγχωρεθεῖ δῆθεν ἡ ἁμαρτωλή μητέρα τοῦ Ἁγίου Φανουρίου, ἀποδεικνύουν ἀπερίφραστα τόν ἀνωτέρω ἰσχυρισμό. Ὅτι πρόκειται δηλαδή περί μιᾶς εὐλαβοῦς ἐνδεχομένως συνήθειας, ἡ ὁποία ὅμως εἰσβάλλει στήν πνευματική ζωή τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ καί καταστέλλει τήν προσπάθεια τοῦ πνευματικοῦ του ἀγώνα σέ διάφορα ἐπίπεδα. Χωρίς νά τό καταλαβαίνουμε ἴσως, περιθωριοποιεῖ τόν ἀγῶνα τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί τόν ἀντικαθιστᾶ μέ τόν ἐφησυχασμό μιᾶς "μαγικῆς", ὅπως προαναφέρθηκε ἐπέμβασης τοῦ Ἁγίου ἤ τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας, κάτι πού εἶναι χαρακτηριστικό θρησκείας, ἀλλά ὄχι τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Στίς θρησκεῖες τοῦ κόσμου συναντᾶς ὁδηγίες τοῦ τύπου: "κάνε αὐτό, γιά νά γίνει ἐκεῖνο", "δῶσε αὐτό γιά νά πάρεις ἐκεῖνο". Στήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα διδασκόμαστε νά προσευχόμαστε καί νά περιμένουμε τήν ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός πάντα μας ἀκούει, ἀλλά δέν ἀπαντάει πάντα, ὅταν κι ὅπως θέλουμε ἐμεῖς, διότι μέ βάση τήν ἄπειρη ἀγάπη Του γιά ὅλους ἔχει κριτήριο τήν σωτηρία μας καί ὄχι τήν ἐπιθυμία μας.
Οὔτε βοηθεῖ στήν ὀρθόδοξη πορεία μας ἡ ἐξάρτηση τῆς πίστης καί τῆς ζωῆς μας ἀπό προσφορά καί εὐλογία ὑλικῶν ἀγαθῶν, μέ σκοπό τήν ἄνευ κόπου ἀπόλαυση τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ. Ἀφ' ἧς στιγμῆς μάλιστα ἡ προετοιμασία καί προσφορά μιᾶς πίττας, ἔστω καί πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου Φανουρίου προέχει, ὑποβαθμίζοντας παράλληλα τήν πνευματική προετοιμασία γιά τήν συμμετοχή στήν θεία Λειτουργία, ὥστε νά τιμηθεῖ ὁ Ἅγιος μέ τόν τρόπο τῆς Ἐκκλησίας καί μέ κέντρο τήν θεία Κοινωνία, τότε δέν μᾶς χρειάζεται! Δυστυχῶς στό σύγχρονο πλήρωμα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μᾶς τά ἄλλοτε δεδομένα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὅπως ἡ νηστεία, ἡ προσευχή, ἡ προσμονή τῆς θείας κοινωνίας, εἶναι ζητούμενα καί ἐν πολλοῖς ἔχουν ἀντικατασταθεῖ ἀπό μιά ἐπιφανειακή καί ἀχαρτογράφητη εὐσέβεια. Γι' αὐτό ὅταν μιά ἔστω εὐλαβής συνήθεια ὑπερακοντίζει τόν ἐγγυημένο δρόμο τῆς σωτηρίας μας, τότε βάλλει ἐναντίον μας καί δέν μᾶς ὠφελεῖ.
Γιά τόν Ἅγιο Φανούριο δέν γνωρίζουμε τίποτε ἀπολύτως κι ἄν κάτι ξέρουμε αὐτό εἶναι ἀπό τόν 14ο αἰώνα καί μετά. Ἐπίσης γιά τά ἀπωλεσθέντα ἀντικείμενα ἡ Ἐκκλησία ἀπό τούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες προστρέχει στόν Ἅγιο Μηνᾶ, ἐξαιτίας τέτοιων θαυμαστῶν περιστατικῶν στόν βίο του. Ἀπό τήν ἄλλη μεριά, πῶς εἶναι δυνατόν, ὅταν δέν γνωρίζουμε ἔστω κάποια βασικά στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο, ἐντούτοις νά γνωρίζουμε τήν ἁμαρτωλή ζωή τῆς μητέρας του! Καί μέ ποιό θράσος προσευχόμαστε ἐμεῖς γιά τήν συγχώρησή της, ἀφοῦ ὅπως ἀναιδῶς λέγεται, στέργουμε στίς προσπάθειες τοῦ υἱοῦ της. Καί ποιός ἀλήθεια μᾶς εἶπε, πῶς συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες μέ προσφορά πίττας; Μόνο ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μιλώντας γιά τήν ἐλεημοσύνη, κηρύττει ὅτι ἡ φιλανθρωπία ἔχει τήν δύναμη νά ἑλκύσει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί νά νά φανεῖ ἵλεως στούς ἁμαρτωλούς. Δυστυχῶς, ἀλλά μᾶς ταιριάζει ἡ προσφώνηση τοῦ Κυρίου στούς δύο Μαθητές στήν πορεία πρός Ἐμμαούς: «Ὠ ἀνόητοι καί βραδεῖς τῇ καρδία»!
Στάσου Χριστιανέ μέ εὐλάβεια καί προσοχή καί σκέψου: τί σχέση ἔχουν ὅλα αὐτά μέ τήν ὀρθόδοξη πνευματικότητα;
Πότε ὁ Χριστός ἤ οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι ἤ οἱ Ἅγιοι καί οἱ Μάρτυρες ἤ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δίδαξαν τέτοια πράγματα ἤ προέτρεψαν σέ τέτοιες συνήθειες ζωῆς;
Ὅταν ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός χόρτασε τά πλήθη τῶν πέντε χιλιάδων, μέ τούς πέντε ἄρτους, τούς ἐπέστησε τήν προσοχή νά μήν εἶναι προσκολλημένοι στόν ὑλικό, ἀλλά στόν οὐράνιο Ἄρτο, δηλαδή τόν Ἴδιο, λέγοντας: «Νά ἐργάζεστε ὄχι γιά τήν τροφή πού καταστρέφεται, ἀλλά γιά τήν τροφή πού μένει γιά ζωή αἰώνια, τήν ὁποία ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου θά σᾶς δώσει.» (Βλ. Ἰω. στ΄ 27).
Καί ἀμέσως μετά συμπλήρωσε: «Ἀλήθεια, ἀλήθεια σᾶς λέω, ἄν δέ φᾶτε τη σάρκα του Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί δέν πιεῖτε τό αἷμα του, δέν ἔχετε ζωή μέσα σας. Εκείνος πού μου τρώει τη σάρκα καί μοῦ πίνει τό αἷμα ἔχει ζωή αἰώνια, κι ἐγώ θά τόν ἀναστήσω τήν ἔσχατη ἡμέρα. Γιατί ἠ σάρκα μου εἶναι ἀληθινή τροφή καί τό αἷμα μου εἶναι ἀληθινό ποτό. Όποιος μοῦ τρώει τη σάρκα καί μοῦ πίνει τό αἷμα, μένει μέσα μου κι ἐγώ μέσα του.» (Βλ. Ἰω. στ΄ 53-56)
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ἄς κρατήσουμε ἀποστάσεις ἀσφαλείας ἀπό τέτοιου εἴδους θρησκοληψίες καί φαινομενικά ἀκίνδυνα, ἀλλά κατ'οὐσίαν ἐπιζήμια ἔθιμα!
Ἄς κοιτάξουμε τό πνευματικό μας συμφέρον φροντίζοντας γιά τήν πνευματική μας συγκρότηση κι ἀκολουθώντας τόν ἐγγυημένο δρόμο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας.
Τόν δρόμο τῆς βιωματικῆς ἐμπειρίας τῆς πραγματικῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν Ἁγίων μας καί ὄχι μιᾶς αὐτόματης "μαγικῆς" ἐπέμβασής τους. Τόν δρόμο, πού ἔχει ἐξομολόγηση καί μετάνοια, ταπείνωση καί φιλανθρωπία, πόθο γιά θεία κοινωνία Χριστοῦ καί ζωή σύμφωνη μέ τό θέλημά Του.
Ἡ φανουρόπιτα καί κάθε ἄλλη εὐλαβική συνήθεια ἔχει τήν θέση της στά ἔθιμα, τά ὁποία ἀκόμη κι ἄν δέν τηρηθοῦν δέν ὑπάρχει πρόβλημα καί στά ἔθιμα πρέπει νά παραμείνει, χωρίς τήν παραμικρή ὑπερεκτίμηση ἤ ὑπεραξία στήν πνευματική μας ζωή. Νά παρακαλοῦμε τόν Ἅγιο Φανούριο νά μᾶς φανερώνει τούς τρόπους τῆς σωτηρίας μας κι ὄχι νά προσφέρουμε πίττες.
Γιά τόν Ὀρθόδοξο Χριστιανό ἀρκεῖ, νά ἀφήνεται στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καί νά περιμένει κάθε μέρα νά ἀναγνωρίσει τό ἄγνωστο σέ ἐκεῖνον θέλημά Του μέ πίστη, πώς ὅ,τι τοῦ ἐπιτρέπει εἶναι γιά νά ἀγωνίζεται γιά τήν σωτηρία του. Ὁ πνευματικός ἀγῶνας γιά τήν φανέρωση τοῦ θείου θελήματος, συντηρεῖ τόν ὀρθόδοξο Χριστιανό σταθερά προσανατολισμένο στήν αἰώνια ζωή, στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ἀμήν.